TARIM KARA DELİK Mİ?

Abdullah Aysu

Kimilerine göre, tarıma verilen desteğin 21 milyar dolar olduğu,bu miktarında bütçede büyük bir kara deliğe neden oluşturduğu söylenmektedir. Yine kimilerine göre bu miktar 11 milyar dolar,bir bakanın bilgisine göre 9 milyar dolar,diğer bir bakanın bilgisine göre ise 3 milyar dolar....
O zaman gerçek ne? Bunu biraz irdeyelim. Türkiye'de tarımsal destekleme ödemelerini hangi banka yapar? Ziraat bankası... O halde Ziraat bankası kaynakları gerçek veri olarak kabul edilebilir mi? Edilebilir... Buna göre;
2000 yılının ilk dokuz aylık desteklemesinin tutarı 240 trilyon liradır. Dolara çevirdiğimizde o günlerdeki döviz kuru üzerinden yaklaşık 0.400 milyar dolar eder. Buradan da yıl sonucu itibarıyla destekleme rakamının 0.500 milyar dolar olacağı gerçeğine varmak mümkün olur. 
Şimdi,hükümetler desteklemeden şikayetçi,üretici desteğin kendisine ulaşmadığını söyleyerek şikayetçi. Peki, o zaman destek nereye gidiyor? 
Kaçağı bulmak için yine Ziraat Bankası verileri incelendiğinde;0.500 milyar dolarlık desteğin 1/3'üne yakını gübreye verilen destek olduğu görünmektedir. O halde gübreye verilen destek mercek altına alındığında kaçak hakkında fikir sahibi olmak mümkün olur. 
Gübre Üreticileri Derneği'nin aylık İstatistiki bilgiler Bültenine göre Türkiye'de 3.310.365 ton gübre üretilmiştir.1.844.533 ton da gübre ithal edilmiştir. Toplam arz edilen gübre miktarı bu verilere göre 5.154.898 tondur. Aynı derginin aynı sayısının takdim yazısında 5.577.419 ton tüketim olduğu belirtilmektedir. Bu miktar piyasaya sunulan gübre miktarından 432.521 ton fazladır. Fazlalık desteklenen oranın, gübre miktarının onda biri kadar olup,parasal değeri ise yine o dönemin fiyatlarına göre 10 trilyon liradır.
Yıllar,Kararnameler,uygulamalar...
1993-1997-1998-1999 yıllarında gübre üreticileri desteği alırken,destek üç ay önceden üretici fabrikalara avans olarak veriliyor,1994-1995-1996 yıllarında destekler doğrudan çiftçiye verildiği yıllardır. Bu yıllarda kullanımdan altı ay sonra çiftçiye ödeniyordu. Özetle,destek sanayiciye olunca üç ay önce peşin ödeniyor,destek doğrudan çiftçiye ödendiğinde altı ay sonra veresiye olacak şekilde kararnameler düzenleniyor.1993-1997-1998-1999 yıllarında desteğin doğrudan sanayiciye verildiği yıllarda yapılan destek 5.600.000 ton iken 1994-1995-1996 yıllarında desteğin doğrudan çiftçiye yapıldığı yıllarda gübre desteği 4.000.000 ton olarak gerçekleşmiştir. Bu rakamlardan da anlaşıldığı gibi hayali miktarın yaklaşık 1 milyon 500 ile 1 milyon 600 bin ton olup bu da yaklaşık desteklenen gübrenin yüzde 40'ına tekabül etmektedir .Bu parayı da 4'ü özel sektör,15'e yakın ithalatçı firma götürmüştür. 
Yıllar,kararnameler ve uygulamalar bakıldığında karmaşık gibi görülen ilişkiler yumağının aslında ne kadar şeffaf,faturanın da yalnızca çiftçiye,köylüye çıkarmanın ne kadar yanlı olduğu kendiliğinden anlaşılacaktır.