Gelişmekte Olan Ülkeler (Türkiye) GATT Tarım Yükümlülükleri:

 (Abdullah AYSU’ nun  DTÖ…AB…Tarım adlı çalışmasının dördüncü     bölümünü yayınlıyoruz . Haftaya sürecek .)

Abdullah AYSU

      Uygulama Dönemi:

• 1995 yılından başlamak üzere 10 yıl.

Pazara Giriş:

• 1986-1988 temel dönemi verilerine göre sistemin oluşturulması;
• Tarife dışı engellerin,eşdeğer gümrük tarifesine dönüştürülmesi(tarifeleştirme);
• Mevcut tarifelerin dondurulması ve yenilerin konmaması;
• Gümrük tarifelerinin(tarife eşdeğerliler dahil olmak üzere) basit ortalama esasına göre ,uygulama dönemi sonunda %24 oranında indirilmesi. İndirimlerin yıllara göre eşit oranda gerçekleştirilmesi. Her bir ürün için indirimin en az %10 olması;
• Tarife dışı engellere konu olan ürünlerde ithalatın ,temel dönem yurtiçi tüketiminin en az %3’ü olmak üzere,%5 oranında arttırılması;
• İthalat artışının %5’in üzerinde olduğu tarife dışı engellere konu olan ürünlerde,mevcut artışın sürdürülmesi;
• Tarifleştirmeye konu olan ürünlerde ,belirli bir miktar ve fiyat düzeyine göre harekete geçen,özel ithalat güvencelerinin(koruma mekanizmalarının)oluşturulması.

İhracat Sübvansiyonları:

• 1986-1990 temel dönemine göre (belirli durumlarda  1991-1922 dönemi temel dönem olarak almaktadır.) sistemin oluşturulması;
• 1986-1990 temel dönemi esas alınarak,ihracat sübvansiyonuna konu olan ürünlerini fiziksel miktarının yıllara göre eşit şekilde % 14 oranında azaltılması;
• 1986-1990 temel dönemi esas ,alınarak ihracat sübvansiyonuna konu olan ürünler için yapılan bütçe harcamalarının ,yıllara  göre eşit %24 oranında azaltılması;
• Yeni sübvansiyonların oluşturulmaması;
• İndirim taahhütlerinin ürüne özgü olması;
• İşlenmiş ürünlerde ihracat sübvansiyonlarına bütçe disiplinin konulması;
• Temel  dönem boyunca ihracat sübvansiyonuna konu olmayan ürünlere ihracat sübvansiyonu konulmaması.

Yurtiçi Destekler:

• 1986-1988 temel dönemine göre sistemin oluşturulması;
• Desteklemenin Toplu Destek Ölçümü (TDÖ) esas alınarak ,10 yıl içinde ve yıllara göre eşit şekilde %14 oranında azaltılması;
• Üretim kısıtlayıcı politikalar için kriterlerin oluşturulması  (Türkiye’deki destekleme alımları yoluyla yapılan yardım miktarı ,üretim değerinin %10 ‘unun altında kaldığından de minimis kapsamına girmektedir.)

Bitki ve Hayvan Sağlığı Kuralları:

• Sağlık ve Bitki sağlığı önlemlerinin risk değerlendirme yöntemlerini kullanan bilimsel esaslara dayandırılması;
• Uygulamada saydamlığın sağlanması;
• Uluslar arası standartların ( Codex Alimentarius(CODEX), THE Internatianol Offıce of Epizootics (OIC) ve the Internatianol  Plant Protection Convertion (IPPC)gibi uluslar arası kuruluşlarca geliştirilen standartlar) teşvik edilmesi ve daha sıkı kuralların uygulanması hakkının tanınması;
• Gelişmekte olan ülkelere ,kurallara uyum için belirli yardımların sağlanması.

Uruguay Turu’nda tarım ile ilgili olarak sağlanan anlaşma sonucunda ülkeler yukarıda görüldüğü gibi,

·         Pazara giriş ,

·         İhracat sübvansiyonları ,

·         Yurtiçi destekler,

·         Sağlık ve bitki sağlığı kuralları olmak üzere dört ana konuda taahhüt altına girmişlerdir. Bitki ve hayvan sağlığı dışındaki bütün önlemler birbiri ile yakından bağlantılıdır. Ayrıca bu politikaların birbiri ile uyumlu olması gerekmektedir.

Nihai Sözleşme, tarifeleştirme -tarife dışı engellerin eşdeğer gümrük tarifelerine dönüştürülmesi- yolu ile;

• Değişken vergi,
• İthalat yasakları,
• Gönüllü ihracat kısıtlamaları,
• Miktar kısıtlamaları gibi tarife dışı engellerin tamamen ortadan kaldırılmasını ve bunların yerine tarifeye dayalı engellerin konulmasını öngörmektedir.

Pazara Giriş ile ilgili kurallar uyarınca da;

• gümrük tarifeleri (tarifeleştirme ile dönüştürülmüş olanlar dahil olmak üzere) aşamalı bir şekilde ve belirli oranlarda indirilecek,
• Yeni tarifeler konmayacak,
• Tarife dışı engellere konu olan ürünlerde ithalat ,yurtiçi tüketim esas alınarak belirli oranlarda arttırılacak,
• Gelişmekte olan ülkeler için indirim taahhütleri ,gelişmiş ülkelerin taahhütleri üçte ikisi kadardır ve daha uzun bir dönem sonunda gerçekleştirilecek,
• En az gelişmiş ülkeler için ise,gümrük üst sınırının belirlenmesinde esneklik tanınmakta ve bu ülkeler indirim taahhütlerinden muaf tutulmaktadır. Tarifeleştirme uygulayan ülkede ,tarifeleştirmeye konu olan ürünlerin piyasa koşullarının , önemli sorunlar yaratacak biçimde değişmesi durumunda ,belirli miktar ve fiyat düzeyine göre harekete geçen özel ithalat güvenceleri(koruma mekanizmaları)oluşturulmuştur.
• Sübvansiyona konu olan tarım ürünleri için  ödenen ihracat sübvansiyon harcamaları aşamalı bir şekilde ve belirli bir oranlarda azaltılacak ve sübvansiyona konu olmayan ürünlere yeni ihracat sübvansiyonu konulmayacaktır. Gelişmekte olan ülkeler için ihracat sübvansiyonu ile ilgili indirim taahhütleri,gelişmiş ülkelerin taahhütlerinin üçte ikisi kadardır ve daha uzun bir dönem sonunda gerçekleştirilecektir.

Yurtiçi Desteklerle ilgili olarak;

• Ticaret saptırıcı etkiye sahip olan yurtiçi politikalar ve bu politikalarla sağlanan desteklerin aşamalı bir şekilde ve belirli bir oranlarda azaltılacak,
• Yurtiçi desteklerle ilgili olarak,gelişmekte olan ülkelerin yükümlülükleri gelişmiş ülkelerin yükümlülüklerinin üçte ikisi kadardır, ancak asgari destek(de minimis) kuralı uyarınca ,destekleme düzeyi üretim değirin %10 ‘unun altında ise gelişmekte olan ülkeler yükümlülükten muaf olacak,
• Yurtiçi desteklerin ölçülebilmesi için ,OECD tarafından geliştirilen PSE ölçütüne alternatif olarak AB tarafından geliştirilen TDÖ ölçütü kullanılmıştır.

Sağlıklı ve Bitki sağlığı kuralları ile ilgili olarak;

• Bütün ülkeler için ortak ve bilimsel bir bazın esas alınması,
• Ülkelere daha sıkı kuralları uygulama hakkının tanınması sağlık ve bitki sağlığı kuralların geliştirilmesinde ve uygulanmasında saydamlığın sağlanması
• Tarım ürünlerinin uluslar arası ticaretinin önümüzdeki dönemlerde artan bir şekilde serbestleştirilmesi sonucunda; bitki ve hayvan sağlığı kuralları daha ayrıntılı kuralların oluşturulmasıyla, gelecekte tarım ürünleri ticaretinde en önemli engel olarak ortaya çıkabilecektir.