10.01.2001     

            AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ

            11. Protokol ile yeniden düzenlenen metin
 
 

            20 Mart 1950'de Roma'da imzalanan Sözleşme, 3 Eylül 1952'de 
            yürürlüğe girdi. Türkiye, Sözleşmeyi 18 Mayıs 1954'de onayladı. 
            (R.G. 19 Mart 1954-8662)
 

            Sözleşme metni, 21 Eylül 1970'de yürürlüğe giren 3 no'lu Protokol'un 
            20 Aralık 1971'de yürürlüğe giren 5 no'lu Protokol'un ve 1 Ocak 
            1990'da yürürlüğe giren 8 no'lu Protokol'un düzenlemelerine uygun 
            olarak değiştirilmişti ve ayrıca, yürürlüğe girdiği 21 Eylül 
            1970'ten bu yana 5. maddesinin 3. fıkrasına uygun olarak 
            Sözleşme'nin bir parçası olan 2 no'lu Protokol'un metnini 
            içermekteydi. Protokolların getirdiği bütün bu değişikliklerin veya 
            eklemelerin yerini, yürürlüğe girdiği tarih olan 1 Kasım 1998'den 
            itibaren 11 no'lu Protokol aldı. Bu tarihten itibaren, 1 Ekim 
            1994'te yürürlüğe giren 9 no'lu Protokol yürürlükten kaldırıldı. 
 

            İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerinin Korunmasına İlişkin Sözleşme 
            (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) 
            11. Protokol ile değiştirilen ve yeniden düzenlenen sözleşme metni 
            (yürürlüğe giriş tarihi 1 Kasım 1998)
            İNSAN HAKLARININ VE TEMEL ÖZGÜRLÜKLERİNİN KORUNMASINA İLİŞKİN 
            SÖZLEŞME 
            Roma, 4.XI.1950

            Aşağıda imzası bulunan Avrupa Konseyi üyesi hükümetler, 
            Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 10 Aralık 1948'de ilan 
            edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'ni,

            Bu Bildiri'nin, metninde açıklanan hakların her yerde ve etkin 
            olarak tanınmasını ve uygulanmasını sağlamayı hedef aldığını, 
            Avrupa Konseyi'nin amacının, üyeleri arasında daha sıkı bir birlik 
            kurmak olduğunu ve insan hakları ile temel özgürlüklerinin korunması 
            ve geliştirilmesinin bu amaca ulaşma yollarından birini 
            oluşturduğunu göz önüne alarak,

            Dünyada barış ve adaletin asıl temelini oluşturan ve sağlanıp 
            korunabilmesi, her şeyden önce, bir yandan da insan hakları 
            konusunda ortak bir anlayış ve ortaklığa saygı esasına bağlı olan bu 
            temel özgürlüklere derin inançlarını bir daha tekrarlayarak, 

            Aynı inancı taşıyan ve siyasal gelenekler, idealler, özgürlüklere 
            saygı ve hukukun üstünlüğü konularında ortak bir mirası paylaşan 
            Avrupa devletlerinin hükümetleri sıfatıyla, Evrensel Bildiri'de yer 
            alan bazı hakların ortak güvenceye bağlanmasını sağlama yolunda ilk 
            adımları atmayı kararlaştırarak; 
            Aşağıdaki hususlarda anlaşmışlardır: 
 

            Madde 1

            İnsan Haklarına saygı yükümlülüğü
            Yüksek Sözleşmeci Taraflar, kendi yetki alanları içinde bulunan 
            herkese bu Sözleşme'nin birinci bölümünde açıklanan hak ve 
            özgürlükleri tanırlar. 
 

            BÖLÜM I 

            Haklar ve Özgürlükler 

            Madde 2 

            Yaşama hakkı

            1. Herkesin yaşam hakkı yasanın koruması altındadır. Yasanın ölüm 
            cezası ile cezalandırdığı bir suçtan dolayı hakkında mahkemece 
            hükmedilen bu cezanın yerine getirilmesi dışında hiç kimse kasten 
            öldürülemez. 
            2. Öldürme, aşağıdaki durumlardan birinde kuvvete başvurmanın kesin 
            zorunluluk haline gelmesi sonucunda meydana gelmişse, bu maddenin 
            ihlali suretiyle yapılmış sayılmaz: 
            a) Bir kimsenin yasadışı şiddete karşı korunması için; 
            b) Usulüne uygun olarak yakalamak için veya usulüne uygun olarak 
            tutuklu bulunan bir kişinin kaçmasını önlemek için; 
            c) Ayaklanma veya isyanın, yasaya uygun olarak bastırılması için. 
 

            Madde 3 

            İşkence yasağı

            Hiç kimse işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya 
            işlemlere tabi tutulamaz. 
 

            Madde 4 

            Kölelik ve zorla çalıştırma yasağı

            1. Hiç kimse köle ve kul halinde tutulamaz. 
            2. Hiç kimse zorla çalıştırılamaz ve zorunlu çalışmaya tabi 
            tutulamaz. 
            3. Aşağıdaki haller bu maddede sözü geçen "zorla çalıştırma veya 
            zorunlu çalışma"dan sayılmazlar: 
            a) Bu Sözleşme'nin 5. maddesinde öngörülen koşullar altında tutuklu 
            bulunan kimseden tutukluluğu veya şartlı salıverilmesi süresince 
            olağan olarak yapılması istenen çalışma; 
            b) Askeri nitelikte bir hizmet veya inançları gereğince askerlik 
            görevini yapmaktan kaçınan kimselerin durumunu meşru sayan ülkelerde 
            bu inanca sahip kimselere zorunlu askerlik yerine gördürülecek başka 
            bir hizmet; 
            c) Toplumun hayat veya refahını tehdit eden kriz ve afet hallerinde 
            istenecek her hizmet; 
            d) Normal yurttaşlık yükümlülükleri kapsamına giren her türlü 
            çalışma veya hizmet. 
 

            Madde 5 

            Özgürlük ve güvenlik hakkı

            1. Herkesin kişi özgürlüğüne ve güvenliğine hakkı vardır. Aşağıda 
            belirtilen haller ve yasada belirlenen yollar dışında hiç kimse 
            özgürlüğünden yoksun bırakılamaz. 
            a) Kişinin yetkili mahkeme tarafından mahkum edilmesi üzerine 
            usulüne uygun olarak hapsedilmesi; 
            b) Bir mahkeme tarafından, yasaya uygun olarak, verilen bir karara 
            riayetsizlikten dolayı veya yasanın koyduğu bir yükümlülüğün yerine 
            getirilmesini sağlamak için usulüne uygun olarak yakalanması veya 
            tutulu durumda bulundurulması; 
            c) Bir suç işlediği hakkında geçerli şüphe bulunan veya suç 
            işlemesine ya da suçu işledikten sonra kaçmasına engel olmak 
            zorunluluğu inancını doğuran makul nedenlerin bulunması dolayısıyla, 
            bir kimsenin yetkili merci önüne çıkarılmak üzere yakalanması ve 
            tutulu durumda bulundurulması; 
            d) Bir küçüğün gözetim altında eğitimi için usulüne uygun olarak 
            verilmiş bir karar gereği tutulu durumda bulundurulması veya 
            kendisinin yetkili merci önüne çıkarılması için usulüne uygun olarak 
            tutulu durumda bulundurulması; 
            e) Bulaşıcı hastalık yayabilecek bir kimsenin, bir akıl hastasının, 
            bir alkoliğin, uyuşturucu madde bağımlısı bir kişinin veya bir 
            serserinin usulüne uygun olarak tutulu durumda bulundurulması; 
            f) Bir kişinin usulüne aykırı surette ülkeye girmekten alı konmasını 
            veya kendisi hakkında sınır dışı etme ya da geriverme işleminin 
            yürütülmekte olması nedeniyle usulüne uygun olarak yakalanması veya 
            tutulu durumda bulundurulması; 
            2. Yakalanan her kişiye, yakalama nedenleri ve kendisine yöneltilen 
            her türlü suçlama en kısa zamanda ve anladığı bir dille bildirilir. 
            3. Bu maddenin 1.c fıkrasında öngörülen koşullara uyarınca yakalanan 
            veya tutulu durumda bulunan herkes hemen bir yargıç veya adli görev 
            yapmaya yasayla yetkili kılınmış diğer bir görevli önüne çıkarılır; 
            kendisinin makul bir süre içinde yargılanmaya veya adli kovuşturma 
            sırasında serbest bırakılmaya hakkı vardır. Salıverilme, ilgilinin 
            duruşmada hazır bulunmasını sağlayacak bir teminata bağlanabilir. 
            4. Yakalama veya tutuklu durumda bulunma nedeniyle özgürlüğünden 
            yoksun kılınan herkes, özgürlük kısıtlamasının yasaya uygunluğu 
            hakkında kısa bir süre içinde karar vermesi ve yasaya aykırı 
            görülmesi halinde kendisini serbest bırakması için bir mahkemeye 
            başvurma hakkına sahiptir. 
            5. Bu madde hükümlerine aykırı olarak yapılmış bir yakalama veya 
            tutulu kalma işleminin mağduru olan herkesin tazminat istemeye hakkı 
            vardır. 
 

            Madde 6 

            Adil yargılanma hakkı

            1. Herkes, gerek medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, 
            gerek cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar 
            verecek olan, yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme 
            tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve 
            açık olarak görülmesini istemek hakkına sahiptir. Hüküm açık 
            oturumda verilir; ancak, demokratik bir toplumda genel ahlak, kamu 
            düzeni ve ulusal güvenlik yararına, küçüklerin korunması veya davaya 
            taraf olanların özel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde, veya 
            davanın açık oturumda görülmesinin adaletin selametine zarar 
            verebileceği bazı özel durumlarda, mahkemenin zorunlu göreceği 
            ölçüde, duruşmalar dava süresince tamamen veya kısmen basına ve 
            dinleyicilere kapalı olarak sürdürülebilir. 
            2. Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit 
            oluncaya kadar suçsuz sayılır. 
            3. Her sanık en azından aşağıdaki haklara sahiptir: 
            a) Kendisine yöneltilen suçlamanın niteliği ve nedeninden en kısa 
            zamanda, anladığı bir dille ve ayrıntılı olarak haberdar edilmek; 
            b) Savunmasını hazırlamak için gerekli zamana ve kolaylıklara sahip 
            olmak; 
            c) Kendi kendini savunmak veya kendi seçeceği bir savunmacının 
            yardımından yararlanmak ve eğer savunmacı tutmak için mali 
            olanaklardan yoksun bulunuyor ve adaletin selameti gerektiriyorsa, 
            mahkemece görevlendirilecek bir avukatın para ödemeksizin 
            yardımından yararlanabilmek; 
            d) İddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma 
            tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında 
            çağırılmasının ve dinlenmesinin sağlanmasını istemek; 
            e) Duruşmada kullanılan dili anlama dışı veya konuşma dışı takdirde 
            bir tercümanın yardımından para ödemeksizin yararlanmak. 
 

            Madde 7 

            Cezaların yasallığı

            1. Hiç kimse, işlendiği zaman ulusal ve uluslararası hukuka göre bir 
            suç sayılmayan bir fiil veya ihmalden dolayı mahkum edilemez. Yine 
            hiç kimseye, suçun işlendiği sırada uygulanabilecek olan cezadan 
            daha ağır bir ceza verilemez. 
            2. Bu madde, işlendiği zaman uygar uluslar tarafından tanınan genel 
            hukuk ilkelerine göre suç sayılan bir fiil veya ihmal ile suçlanan 
            bir kimsenin yargılanmasına ve cezalandırılmasına engel değildir. 
 

            Madde 8 

            Özel hayatın ve aile hayatının korunması

            1. Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı 
            gösterilmesi hakkına sahiptir. 
            2. Bu hakkın kullanılmasına bir kamu otoritesinin müdahalesi, ancak 
            ulusal güvenlik, kamu emniyeti, ülkenin ekonomik refahı, dirlik ve 
            düzenin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın 
            veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için, demokratik 
            bir toplumda, zorunlu olan ölçüde ve yasayla öngörülmüş olmak 
            koşuluyla söz konusu olabilir. 
 

            Madde 9 

            Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü

            1. Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, din 
            veya inanç değiştirme özgürlüğü ile tek başına veya topluca, açıkça 
            veya özel tarzda ibadet, öğretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle 
            dinini veya inancını açıklama özgürlüğünü de içerir. 
            2. Din veya inancını açıklama özgürlüğü, ancak kamu güvenliğinin, 
            kamu düzenin, genel sağlığın veya ahlakın, ya da başkalarının hak ve 
            özgürlüklerinin korunması için demokratik bir toplumda zorunlu 
            tedbirlerle ve yasayla sınırlanabilir. 
 

            Madde 10 

            İfade özgürlüğü

            1. Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu 
            hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke 
            sınırları söz konusu olmaksızın haber veya fikir almak ve vermek 
            özgürlüğünü de içerir. Bu madde, devletlerin radyo, televizyon ve 
            sinema işletmelerini bir izin rejimine bağlı tutmalarına engel 
            değildir. 
            2. Kullanılması görev ve sorumluluk yükleyen bu özgürlükler, 
            demokratik bir toplumda, zorunlu tedbirler niteliğinde olarak, 
            ulusal güvenliğin, toprak bütünlüğünün veya kamu emniyetinin 
            korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, 
            sağlığın veya ahlakın, başkalarının şöhret ve haklarının korunması, 
            veya yargı gücünün otorite ve tarafsızlığının sağlanması için 
            yasayla öngörülen bazı biçim koşullarına, sınırlamalara ve 
            yaptırımlara bağlanabilir. 
 

            Madde 11 

            Dernek kurma ve toplantı özgürlüğü

            1. Herkes asayişi bozmayan toplantılar yapmak, demek kurmak, ayrıca 
            çıkarlarını korumak için başkalarıyla birlikte sendikalar kurmak ve 
            sendikalara katılmak haklarına sahiptir. 
            2. Bu hakların kullanılması, demokratik bir toplumda, zorunlu 
            tedbirler niteliğinde olarak, ulusal güvenliğin, kamu emniyetinin 
            korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, 
            sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin 
            korunması amaçlarıyla ve ancak yasayla sınırlanabilir. Bu madde, bu 
            hakların kullanılmasında silahlı kuvvetler, kolluk mensupları veya 
            devletin idare mekanizmasında görevli olanlar hakkında meşru 
            sınırlamalar konmasına engel değildir. 
 

            Madde 12 

            Evlenme hakkı

            Evlenme çağına gelen erkek ve kadın, bu hakkın kullanılmasını 
            düzenleyen ulusal yasalar uyarınca evlenmek ve aile kurmak hakkına 
            sahiptir. 
 

            Madde 13 

            Etkili başvuru hakkı

            Bu Sözleşme'de tanınmış olan hak ve özgürlükleri ihlal edilen 
            herkes, ihlal fiili resmi görev yapan kimseler tarafından bu 
            sıfatlarına dayanılarak yapılmış da olsa, ulusal bir makama etkili 
            bir başvuru yapabilme hakkına sahiptir. 
 

            Madde 14 

            Ayırımcılık yasağı

            Bu Sözleşmede tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, 
            ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler, ulusal veya 
            sosyal köken, ulusal bir azınlığa mensupluk, servet, doğum veya 
            herhangi başka bir durum bakımından hiçbir ayırımcılık yapılmadan 
            sağlanır. 
 

            Madde 15 

            Olağanüstü hallerde askıya alma 

            1. Savaş veya ulusun varlığını tehdit eden başka bir genel tehlike 
            halinde her Yüksek Sözleşmeci Taraf, ancak durumun gerektirdiği 
            ölçüde ve uluslararası hukuktan doğan başka yükümlülüklere ters 
            düşmemek koşuluyla bu Sözleşmede öngörülen yükümlülüklere aykırı 
            tedbirler alabilir. 
            2. Yukarıdaki hüküm, meşru savaş fiilleri sonucunda meydana gelen 
            ölüm hali dışında, 2. madde ile 3. ve 4. maddeler (fıkra 1) ve 7. 
            maddeyi hiçbir suretle ihlale mezun kılmaz. 
            3. Bu maddeye göre aykırı tedbirler alma hakkını kullanan her Yüksek 
            Sözleşmeci Taraf, alınan tedbirler ve bunları gerektiren nedenler 
            hakkında Avrupa Konseyi Genel Sekreteri'ne tam bilgi verir. Bu 
            Yüksek Sözleşmeci Taraf, sözü geçen tedbirlerin yürürlükten kalktığı 
            tarihi de Avrupa Konseyi Genel Sekreteri'ne bildirir. 
 

            Madde 16 

            Yabancıların siyasal etkinliklerinin kısıtlanması

            10, 11 ve 14. maddelerin hiçbir hükmü, Yüksek Sözleşmeci Tarafların 
            yabancıların siyasal etkinliklerini sınırlamalarına engel sayılmaz. 
 

            Madde 17 

            Hakların kötüye kullanımının yasaklanması

            Bu Sözleşme hükümlerinden hiçbiri, bir devlete, topluluğa veya 
            kişiye, Sözleşme'de tanınan hak ve özgürlüklerin yok edilmesine veya 
            burada öngörüldüğünden daha geniş ölçüde sınırlamalara uğratılmasına 
            yönelik bir etkinliğe girişme ya da eylemde bulunma hakkını sağlar 
            biçimde yorumlanamaz. 
 

            Madde 18 

            Hakların kısıtlanmasının sınırları 

            Bu Sözleşmenin hükümleri gereğince, sözü edilen hak ve özgürlüklere 
            getirilen sınırlamalar ancak öngörülen amaçlar için uygulanabilir. 
 

            BÖLÜM II 

            Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 

            Madde 19 

            Mahkeme'nin kuruluşu 

            Bu Sözleşme ve protokollarına, Yüksek Sözleşmeci Taraflarca kabul 
            edilen yükümlülüklere uyulmasını sağlamak için; aşağıda "Mahkeme" 
            olarak anılacak bir Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kurulur. Mahkeme 
            devamlı görev yapar. 
 

            Madde 20 

            Yargıç sayısı 

            Mahkeme, Yüksek Sözleşmeci Taraflar sayısına eşit sayıda yargıçtan 
            oluşur. 
 

            Madde 21 

            Görev için aranan koşullar 

            1. Yargıçlar üstün ahlaki vasıflara ve yüksek bir hukuki göreve 
            atanmak için gerekli niteliklere sahip veya ehliyetleriyle tanınmış 
            hukukçu olmalıdırlar. 
            2. Yargıçlar Mahkemeye kendi adlarına katılırlar. 
            3. Görev süreleri içerisinde, yargıçlar bağımsızlıkları, 
            tarafsızlıkları ve daimi görevin gerekleri ile bağdaşmayan herhangi 
            bir görev üstlenemezler; bu fıkranın uygulanmasından doğan sorunlar 
            Mahkeme tarafından karara bağlanır. 
 

            Madde 22 

            Yargıçların seçimi 

            1. Yargıçlar, her Yüksek Sözleşmeci Taraf için, o Yüksek Sözleşmeci 
            Taraf tarafından gösterilen ve üç aday içeren bir liste üzerinden 
            Parlamenterler Meclisi tarafından oy çokluğu ile seçilirler. 
            2. Yeni Yüksek Sözleşmeci Tarafların bu Sözleşme'ye katılmaları 
            halinde Mahkeme'yi tamamlamak ve boşalan üyelikleri doldurmak için 
            aynı usul izlenir. 
 

            Madde 23 

            Görev süreleri 

            1. Yargıçlar altı yıl için seçilirler. Tekrar seçilmeleri mümkündür. 
            Bununla beraber ilk seçilen yargıçlardan yarısının görev süresi üç 
            yıl sonunda sona erecektir. 
            2. İlk üç yıllık sürenin sonunda görevleri sona erecek olan üyeler, 
            ilk seçimlerin yapılmasından hemen sonra, Avrupa Konseyi Genel 
            Sekreteri tarafından kura çekmek suretiyle saptanır. 
            3. Yargıçların imkan ölçüsünde yarısının her üç yılda bir 
            yenilenmesini sağlamak için, Parlamenterler Meclisi bir sonraki 
            seçime geçmeden önce seçilecek yargıçlardan bir veya birkaçının 
            görev süresinin veya sürelerinin üç yıldan az veya dokuz yıldan çok 
            olmamak şartı ile, altı yıl dışında bir süre olmasına karar 
            verebilir. 
            4. Birden fazla üyenin görev süresinin söz konusu olduğu durumlarda 
            ve Parlamenterler Meclisi'nin yukarıdaki fıkrayı uygulaması halinde, 
            görev sürelerinin üyelere dağılımı, Genel Sekreter'in, seçimden 
            hemen sonra yapacağı kura sonucu belirlenir. 
            5. Görev süresi bitmemiş bir yargıcın yerine seçilen yargıç, 
            selefinin görev süresini tamamlar. 
            6. Yargıçların görev süreleri 70 yaşında sona erer. 
            7. Yargıçlar, yerlerine başkası seçilinceye kadar görev yaparlar. 
            Yerlerine başkası seçildikten sonra da kendilerine havale edilmiş 
            olan davalara bakmaya devam ederler. 
 

            Madde 24 

            Görevden alınma 

            Bir yargıç ancak, artık gerekli koşulları taşıma dışına ilişkin 
            diğer yargıçların üçte iki çoğunluk ile alacakları kararla görevden 
            alınabilir. 
 

            Madde 25 

            Yazı İşleri ve hukukçular 

            Mahkeme'de, görev ve kuruluğu Mahkeme içtüzüğünde belirlenen bir 
            Yazı İşleri bulunur. Mahkeme'ye yazı işlerinde görevli hukukçular 
            yardım eder.
 
 
 

MADDE - 39. 
1. Bu Protokol'ün yürürlüğe girişinin birinci yılının bitiminden 
önce, Ortaklık Konseyi, sosyal güvenlik alanında, Topluluk içinde 
yer değiştiren Türk uyruklu işçiler ve bunların Topluluk'ta oturan 
aileleri yararına hükümler tespit eder. 
2. Bu hükümler, tespit edilecek usullere göre, Türk uyruklu işçilere 
yaşlılık, ölüm ve sakatlık gelir ve aylıkları ile işçi ve Topluluk 
içinde oturan ailesine sağlanan sağlık hizmetleri yönünden, çeşitli 
üye Devletlerde geçen sigorta veya çalışma sürelerinin 
birleştirilmesine imkan verecektir. Bu hükümler, Topluluk Üyesi 
Devletler için, Türkiye'de geçmiş süreleri göz önünde tutmak 
zorunluluğu yaratmaz. 
3. Yukarıda belirtilen hükümler, işçinin ailesinin Topluluk içinde 
oturmaması halinde, aile yardımlarının ödenmesini sağlayacak 
nitelikte olmalıdır. 
4. 2. fıkranın uygulanması sonucu kararlaştırılan hükümler uyarınca 
hak kazanılan yaşlılık, ölüm ve sakatlık gelir ve aylıkları 
Türkiye'ye gönderilebilecektir. 
5. Bu maddede belirtilen hükümler, Türkiye ile Topluluk Üyesi 
Devletler arasındaki ikili anlaşmalardan doğan hak ve yükümleri, 
bunlar Türk uyruklular yararına daha elverişli bir rejim 
öngördükleri ölçüde değiştirmez. 
MADDE - 40. 
Ortaklık Konseyi, Topluluğu kuran Antlaşma'nın 50. maddesinin Üye 
Devletler'ce uygulama alanına konması sonucu alınan tedbirlerden 
esinlenerek, aralarında genç işçi değişimini kolaylaştırmak üzere, 
Türkiye ve diğer devletlere tavsiyelerde bulunabilir. 
BÖLÜM: II 
(Yerleşme hakkı, hizmetler ve ulaştırma)
MADDE - 41. 
1. Akit Taraflar, aralarında, yerleşme hakkı ve hizmetlerin serbest 
edimine yeni kısıtlamalar koymaktan sakınırlar. 
2. Ortaklık Konseyi, Ortaklık Anlaşması'nın 13. ve 14. maddelerinde 
yer alan ilkelere uygun olarak, Akit Taraflar'ın yerleşme hakkı ve 
hizmetlerin serbest edimindeki kısıtlamaları aralarında gitgide 
kaldırmalarında uygulanacak sıra, süre ve usulleri tespit eder. 
Ortaklık Konseyi, söz konusu sıra, süre ve usulleri, çeşitli 
faaliyet dalları için bu alanlarda Topluluğun daha önce koyduğu 
hükümleri ve Türkiye'nin ekonomik ve sosyal alanlardaki özel 
durumunu göz önüne alarak, tespit eder. Üretim ve alışverişlerin 
gelişmesine özellikle katkıda bulunan faaliyetlere öncelik verilir. 
MADDE - 42. 
1. Ortaklık Konseyi, özellikle-Türkiye'nin coğrafi durumunu da göz 
önünde bulundurarak, tespit edeceği usullere göre, Topluluğu kuran 
Antlaşma'nın ulaştırma ile ilgili hükümlerini Türkiye'ye teşmil 
eder. Ortaklık Konseyi, bu hükümlerin demiryolu, karayolu ve su yolu 
ulaştırmalarına uygulanması amacıyla Topluluk tarafından alınmış 
olan kararları Türkiye'ye, aynı şartlar içinde, teşmil edebilir. 
2. Topluluğu kuran Antlaşma'nın 84. maddesinin 2. fıkrası uyarınca 
Topluluk, deniz ve hava ulaştırmasına ilişkin hükümler tespit ettiği 
takdirde, Ortaklık Konseyi, Türk deniz ve hava ulaştırması için 
hangi ölçüde ve hangi usule göre hükümler tespit edilebileceğini 
kararlaştırır. 

KISIM: IV
Ekonomi politikalarının yaklaştırılması 
BÖLÜM: I (Rekabet, vergileme ve mevzuatın yaklaştırılması) 
MADDE - 43. 
1. Ortaklık Konseyi, bu Protokol'ün yürülüğe girişinden sonra altı 
yıllık bir süre içinde, Topluluğu kuran Antlaşma'nın 85, 86, 90 ve 
92. maddelerinde belirtilen ilkelerin uygulama şartlarını ve 
usullerini tespit eder. 
2. Geçiş döneminde Türkiye, Topluluğu kuran Antlaşma'nın 92. 
maddesinin 3 (a) fıkrasında öngörülen durumda sayılabilir. Bu 
bakımdan Türkiye'nin ekonomik kalkınmasının kolaylaştırılmasına 
yönelen yardımlar, alışveriş şartlarını Akit Taraflar'ın ortak 
çıkarına aykırı düşecek ölçüde değiştirmedikçe, ortaklığın iyi 
işlemesi ile bağdaşır kabul edilir. 
Geçiş döneminin sonunda, Ortaklık Konseyi, Türkiye'nin o tarihteki 
ekonomik durumunu gözönünde bulundurarak, yukarıdaki bentte 
öngörülen hükmün uygulanma süresinin uzatılmasının gerekip 
gerekmeyeceğini kararlaştırır. 
MADDE - 44. 
1. Hiçbir Akit Taraf, diğer tarafın mallarına, benzeri milli mallara 
dolaylı veya dolaysız şekilde uyguladıklarından, hangi nitelikte 
olursa olsun, dolaylı veya dolaysız daha yüksek bir iç vergi 
uygulayamaz. 
Hiçbir Akit Taraf, diğer tarafın mallarına, başka üretimleri dolaylı 
olarak koruyacak nitelikte bir iç vergi uygulayamaz. 
Akit Taraflar, imza tarihinde mevcut olan ve yukarıdaki kurallara 
aykırı bulunan hükümleri en geç bu Protokol'ün yürürlüğe girişinden 
sonraki üçüncü yılın başında kaldırırlar. 
2. Türkiye ile Topluluk arasındaki mal alışverişlerinde, ihraç 
edilen mallar, dolaylı veya dolaysız olarak bu mallara uygulanan 
vergilerden daha yüksek bir iç vergi iadesinden yararlanamaz. 
3. Muamele Vergisi kademeli toplu vergi sistemine göre olmuyorsa, 
ithal mallarına uygulanan iç vergiler veya ihraç mallarına tanınan 
iadeler için yukarıdaki fıkralarda yer alan ilkelere dokunmamak 
şartıyla, mallar veya mal grupları itibariyle ortalama hadler tespit 
olunabilir. 
4. Ortaklık Konseyi, Topluluğun bu maddede belirtilen alandaki 
tecrübesini gözönünde bulundurarak, yukarıdaki hükümlerin 
uygulanmasını gözetir. 
MADDE - 45. 
Muamele vergileri, tüketim vergileri ve diğer dolaylı vergiler 
dışındaki vergilendirmelerde, Türkiye ile Topluluk arasındaki mal 
alışverişlerinde, muafiyet tanınması ve ihracatta vergi iadesi 
yapılması ile ithalatta fark giderici vergi veya resimler konulması, 
ancak alınması tasarlanan bu tedbirlerin, Ortaklık Konseyi'nce, 
sınırlı bir süre için, önceden onaylanmış olmasına bağlıdır. 
MADDE - 46. 
Akit Taraflar, Ortaklık Konseyi'nin 43. maddenin 1. fıkrasında 
belirtilen şart ve usulleri tespit eden bir karar almamış olmasından 
ve bu kararların veya 44. ve 45. maddelerde öngörülen hükümlerin 
uygulanmamasından doğacak güçlükleri gidermek için gerekli 
gördükleri korunma tedbirlerini alabilirler. 
MADDE - 47. 
1. Yirmiiki yıllık bir dönem içinde Ortaklık Konseyi, Akit 
Taraflar'dan birinin istemi üzerine, Türkiye ile Topluluk arasındaki 
ilişkilerde damping uygulamaları bulunduğunu tespit ederse, dampinge 
sebep olanlara bu uygulamaya son vermeleri amacıyla tavsiyelerde 
bulunur. 
2. Zarar gören Taraf: 
a) Ortaklık Konseyi'nin, 1. fıkra uyarınca, istemin yapıldığı 
tarihten başlayarak üç aylık bir süre içinde hiçbir karar almaması, 
b) 1. fıkrada öngörülen tavsiyelerin yapılmasına rağmen damping 
uygulamalarının devam etmesi, hallerinde, Ortaklık Konseyi'ne haber 
verdikten sonra, uygun gördüğü korunma tedbirlerini alabilir. 
Ayrıca, zarar gören tarafın çıkarı derhal bir eylemi gerektiriyorsa, 
bu taraf, çıkarını korumak amacıyla, Ortaklık Konseyine haber 
verdikten sonra, dampinge karşı konulacak vergiler de dahil olmak 
üzere, koruyucu nitelikte geçici tedbirler alabilir. Bu tedbirlerin 
uygulama süresi, istemin yapıldığı veya zarar gören tarafın 
yukarıdaki bendin (b) hükmü uyarınca korunma tedbirlerini aldığı 
tarihten başlayarak üç ayı geçemez. 
3. 2. fıkranın 1. bendinin (a) hükmü veya 2. bendinde belirtilen 
hallerde korunma tedbirleri alındığı takdirde, Ortaklık Konseyi, 1. 
fıkrada öngörülen tavsiyeler yapılıncaya kadar bu korunma 
tedbirlerinin geriye bırakılmasını her an kararlaştırabilir. 
2. fıkranın 1. bendinin (b) hükmünde belirtilen halde korunma 
tedbirleri alındığı takdirde, Ortaklık Konseyi, bu korunma 
tedbirlerinin kaldırılmasını veya değiştirilmesini tavsiye edebilir. 

4. Akit Taraflar'dan biri kaynaklı veya o Akit Taraf ülkesinde 
serbest dolaşım durumunda bulunan ve diğer Akit tarafa ihraç edilen 
mallar, birinci Akit Taraf ülkesine tekrar ithal edildiğinde, hiçbir 
gümrük vergisi, miktar kısıtlaması veya eş etkili tedbir 
uygulanmaksızın kabul olunur. 
Ortaklık Konseyi, bu fıkra hükümlerinin uygulanması amacıyla, bu 
alanda Topluluğun edindiği tecrübeden esinlenerek, her türlü yararlı 
tavsiyelerde bulunabilir. 
MADDE - 48. 
Bu Protokol hükümlerinin kapsamına girmemekle beraber ortaklığın 
işlemesini doğrudan doğruya etkileyen veya bu hükümler kapsamına 
girdiği halde bunlarla ilgili herhangi bir özel usul öngörülmemiş 
olan alanlarda Ortaklık Konseyi, Akit Taraflardan her birine, kanun, 
tüzük ve yönetmelik hükümlerinin yaklaştırılmasına yönelen tedbirler 
almalarını tavsiye edebilir. 
BÖLÜM: II 
(Ekonomi Politikası)
MADDE - 49. 
Ortaklık Anlaşması'nın 17. maddesinde yer alan hedeflerin 
gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak amacıyla, Akit Taraflar, ekonomi 
politikalarını koordine etmek için, Ortaklık Konseyi'nde, düzenli 
olarak danışmada bulunurlar. 
Ortaklık Konseyi, gerektiğinde, duruma uygun tedbirler tavsiye eder. 

MADDE - 50. 
1. Akit Taraflar, genellikle ekonomik durumları ve özellikle 
ödemeler dengelerinin durumu elverdiği ölçüde, ödemelerini, Ortaklık 
Anlaşması'nın 19. maddesinde öngörülenden daha fazla serbestleştirme 
yoluna gitmeye hazır olduklarını bildirirler. 
2. Mal ve hizmet alışverişleri ile sermaye hareketleri sadece 
bunlara ait ödemelerin kısıtlanmasıyla sınırlandırıldığı ölçüde; bu 
kısıtlamaların gitgide kaldırılması amacıyla, miktar 
kısıtlamalarının kaldırılmasına hizmet edimi ve sermaye 
hareketleriyle ilgili hükümler kıyas yoluyla uygulanır. 
3. Akit Taraflar, Avrupa Ekonomik Topluluğu'nu kuran Antlaşma'nın 
III sayılı ekinde yer alan görünmeyen işlemlere ilişkin transferlere 
uygulamakta bulundukları rejimi, Ortaklık Konseyi'nin ön müsaadesi 
olmadıkça, daha kısıtlayıcı bir hale getirmemeyi üstlenirler. 
4. Ortaklık Anlaşması'nın 19. maddesi ile bu maddede belirtilen 
ödemelerin ve transferlerin gerçekleştirilmesini sağlamak için 
alınacak tedbirler konusunda Akit Taraflar, gerektiğinde, 
birbirlerine danışırlar. 
MADDE - 51. 
Ortaklık Anlaşması'nın 20. maddesinde yer alan hedeflerin 
gerçekleştirilmesi amacıyla, Türkiye, bu Protokol'ün yürürlüğe 
girişiyle birlikte, Topluluk'tan gelen ve ekonomik kalkınmasına 
katkıda bulunabilecek özel sermayeye tanıdığı rejimi iyileştirmek 
için çaba gösterir. 
MADDE - 52. 
Akit taraflar, aralarındaki sermaye hareketlerine ve bu hareketlere 
ilişkin cari ödemelere zarar verecek yeni kısıtlamalar koymamaya ve 
mevcut rejimi daha kısıtlayıcı hale getirmemeye çaba gösterirler. 
Akit Taraflar, sermaye işlem ve sermaye transferlerinin yapılmasında 
veya yürütülmesinde uygulanan izin ve kontrol işlemlerini mümkün 
olan ölçüde basitleştirirler ve gerektiğinde, bu basitleştirme için 
birbirlerine danışırlar. 
BÖLÜM: III 
(Ticaret Politikası)
MADDE - 53. 
1. Akit Taraflar, geçiş dönemi süresince, ticaret politikalarının, 
özellikle Topluluğu kuran Antlaşma'nın 113. maddesinin 1. fıkrasında 
belirtilen alanlarda, üçüncü ülkelere karşı koordinasyonunu sağlamak 
için, Ortaklık Konseyi'ne danışmada bulunurlar. 
Bu amaçla her Akit Taraf, diğerinin istemi üzerine, akdettiği tarife 
veya ticari hükümleri kapsayan anlaşmalarla dış alışverişler 
rejiminde yaptığı değişiklikler hakkında yararlı bütün bilgileri 
verir. 
Bu anlaşmaların veya değişikliklerin Ortaklığın işleyişi üzerinde 
doğrudan doğruya ve özel bir etkisi olması halinde, Akit Taraflar'ın 
çıkarlarını gözetmek amacıyla, Ortaklık Konseyi'nde duruma uygun 
danışmalar yapılacaktır. 
2. Geçiş döneminin sonunda, Akit Taraflar, eş biçimde ilkeler 
üzerine kurulmuş bir ticaret politikasına erişmek amacıyla, Ortaklık 
Konseyi'nde, ticaret politikalarının koordinasyonunu güçlendirirler. 

MADDE - 54. 
1. Topluluk, Ortaklığın işleyişi üzerinde doğrudan doğruya ve özel 
bir etkisi olan bir ortaklık anlaşması veya bir tercihli anlaşma 
akdettiği takdirde, Türkiye ile Topluluk arasındaki Ortaklık 
Anlaşmasında belirtilen karşılıklı çıkarların Topluluk'ca dikkate 
alınmasını sağlamak üzere, Ortaklık Konseyi'nde duruma uygun 
danışmalar yapılacaktır. 
2. Ortaklık içinde malların dolaşımında karşılaşılan engellerin 
kaldırılması için gerekli olduğu takdirde, Türkiye, Topluluğa bir 
ortaklık anlaşması veya bir tercihli anlaşma ile bağlı ülkelerle 
olan alışverişlerinin ortaya çıkarabileceği pratik meselelerin 
çözümünü kolaylaştırmak amacıyla yararlı bütün tedbirleri almak için 
çaba gösterir. 
Bu tedbirlerin alınmamış olması halinde, Ortaklığın iyi işlemesini 
sağlamak için Ortaklık Konseyi gerekli hükümleri tespit edebilir. 
MADDE - 55. 
"Kalkınma için Bölgesel İşbirliğinin (RCD)" uygulanması konusunda 
Ortaklık Konseyi'nde danışmalar yapılacaktır. 
Ortaklık Konseyi, icabında gerekli hükümleri kararlaştırabilir. Bu 
hükümler ortaklığın iyi işlemesini engellememelidir. 
MADDE - 56. 
Bir üçüncü devletin Topluluğa katılması halinde, Türkiye ve 
Topluluğun Ortaklık Anlaşması'nda belirtilen karşılıklı çıkarlarının 
dikkate alınmasını sağlamak amacıyla, Ortaklık Konseyi'nde duruma 
uygun danışmalar yapılacaktır. 

KISIM: V 
Genel ve son hükümler
MADDE - 57. 
Akit Taraflar, kamu idareleri veya teşebbüsleri ile kendilerine özel 
veya münhasır haklar tanınmış olan özel teşebbüsler tarafından 
girişilecek satınalmalara katılma şartlarını, birbirlerinin 
ülkelerinde yerleşmiş Türk ve üye devletler uyrukluları arasında 
fark gözeten bütün işlemleri yirmiiki yıllık bir sürenin sonunda 
kaldıracak şekilde gitgide düzenlerler. 
Ortaklık Konseyi bu düzenlemenin sıra, süre ve usullerin bu alanda 
Topluluk'ta kabul edilmiş çözüm yollarından esinlenerek tespit eder. 

MADDE - 58. 
Bu Protokol'ün kapsamına giren alanlarda; 
- Türkiye tarafından, Topluluğa uygulanan rejim, üye devletler ile 
bunların uyrukları veya ortaklıkları arasında hiçbir farklı işleme 
meydan veremez; 
- Topluluk tarafından, Türkiye'ye uygulanan rejim, Türk uyrukluları 
veya Türk ortaklıkları arasında hiçbir farklı işleme meydan veremez. 

MADDE - 59. 
Bu Protokol'ün kapsamına giren alanlarda, Türkiye üye devletlerin, 
Topluluğu kuran Antlaşma uyarınca birbirlerine tanıdıklarından daha 
elverişli bir işlemden yararlanamaz. 
MADDE - 60. 
1. Türk ekonomisinin bir faaliyet sektörünü veya dış mali 
istikrarını tehlikeye düşürecek ciddi bozukluklar ortaya çıkar veya 
Türkiye'nin bir bölgesinin ekonomik durumunun bozulması şeklinde 
güçlükler belirirse, Türkiye gerekli korunma tedbirlerini alabilir. 
Bu tedbirler ve bunların uygulama usulleri Ortaklık Konseyi'ne 
geciktirmeksizin bildirilir. 
2. Topluluğun, bir veya birkaç üye devletin bir ekonomik faaliyet 
sektörünü; bir veya birkaç üye devletin dış mali istikrarını 
tehlikeye düşüren ciddi bozukluklar ortaya çıkar veya Topluluğun bir 
bölgesinin ekonomik durumunun bozulması şeklinde güçlükler 
belirirse; Topluluk, gerekli korunma tedbirlerini alabilir veya 
ilgili üye devlet veya devletleri bu tedbirleri almakla yetkili 
kılabilir. 
Bu tedbirler ve bunların uygulama usulleri Ortaklık Konseyi'ne 
geciktirmeksizin bildirilir. 
3. 1. ve 2. fıkralar hükümlerinin uygulanmasında, ortaklığın 
işleyişini en az aksatacak tedbirlerin öncelikle seçilmesi 
gereklidir. Bu tedbirler, ortaya çıkan güçlüklerin giderilmesi için 
gerekli ölçüyü hiçbir şekilde aşmamalıdır. 
4. 1. ve 2. fıkraların uygulanması sonucu alınan tedbirler üzerinde 
Ortaklık Konseyi'nde danışmalar yapılabilir. 
MADDE - 61. 
Geçiş döneminin süresi, bu Protokol'ün özel hükümleri saklı kalmak 
üzere, oniki yıldır. 
MADDE - 62. 
Bu Protokol ve ekleri, Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu 
arasında bir ortaklık yaratan Anlaşma'nın ayrılmaz parçalarıdır. 
MADDE - 63. 
1. Bu Protokol, imza eden devletlerin kendi anayasa, usullerine 
uyularak onaylanır ve Topluluk yönünden Konsey'ce, Topluluğu kuran, 
Antlaşma hükümleri uyarınca bir karar alınması ve bu kararın Türkiye 
ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında bir ortaklık yaratan 
Anlaşma'nın Akit Tarafları'na tebliği ile geçerli bir şekilde 
aktedilmiş olur. 
Yukarıda belirtilen aktin onaylama ve tebliğ belgeleri Brüksel'de 
karşılıklı olarak verilir. 
2. Bu Protokol, 1. fıkrada belirtilen onaylama ve tebliğ 
belgelerinin karşılıklı olarak verilmesi tarihini izleyen ayın ilk 
günü yürürlüğe girer. 
3. Bu Protokol'ün yürürlüğe giriş tarihinin takvim yılı başına 
rastlamaması halinde, Ortaklık Konseyi, bu Protokol'de öngörülen 
süreleri, özellikle malların serbest dolaşımının gerçekleştirilmesi 
bakımından, takvim yılı ile birlikte son bulacak şekilde 
kısaltabilir veya uzatabilir. 
MADDE - 64. 
Bu Protokol, her metin eşit olarak geçerli olmak üzere, Türk, Alman, 
Fransız, İtalyan, Hollanda dillerinde ikişer nüsha olarak 
yazılmıştır. 
Bunun belgesi olarak, aşağıda adları yazılı tam yetkili temsilciler 
bu Katma Protokol'ün altına imzalarını atmışlardır. 
Zu Urkund Dessen haben die unterzeichneten Bevollmächtigten ihre 
Unterschriften unter dieses Zusatzprotokoll gesetzt. 
En foi de Quoi, les plénipotentiaires soussignés ont aposé leurs 
signatures au bas du présent Protokole additionnel. 
In Fede Di Che, i plenipotenziari sottoscritti hanno apposto le loro 
firme in calce al presente Protocollo addizionale. 
Ten Blıjke Waarhvan de ondergetekende gevolmachtigden hun 
handtekening onder dit Aanvullend Protocol hebben gesteld. 
Brüksel'de, yirmiüç Kasım bindokuzyüzyetmiş gününde yapılmıştır. 
Gescheben zu Brüssel am deriundzwanzigsten November 
neunzehnhundertsiebzig. 
Fait à Bruxelles, le vingt-trois novembre mil neuf cent soixantedix. 

Fatto a Bruxelles, addi' ventitre novembrè millenovecentosettants. 
Gedaan te Brussel, de drieëtwintigste november negentienhonderd 
zeventig. 
Türkiye Cumhurbaşkanı adına, 
İhsan Sabri Çağlayangil. 
Pour sa Majesté le Roi des Belges, 
Voor Zijne Majesteit de Koning der Belgen, 
Pierre Harmel. 
Für den Präsidente der Bundesrepublik Deutschland, 
Walter Schell. 
Pour le Président de la République Française, 
Maurice Schuman. 
Per il Presidente della Republica Italiana, 
Mario Pedini. 
Pour Son Altesse Royale le Grand Due de Luxembourg, 
Gaston Thorn. 
Voor Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden, 
J. M. A. H. Luna. 
In Namen des Rates der Europäischen Gemeinschaften, 
Pour le Conseil des Communautés Européennes, 
Per il Consiglio delle Communità Europee, 
Voor de Raad der Suropese Gemeenschappen, 
Walter Schell Franco Maria Maifatti