SİYASİ VE MEDENİ HAKLAR 
ULUSLARARASI SÖZLEŞMESİ 
BM Genel Kurulu'nun 16 Aralık 1966 tarihli ve 2200 A (XXI) sayılı 
Kararıyla kabul edilmiş ve imzaya, onaya ve katılmaya açılmıştır. 
Yürürlüğü giriş: 23 Mart 1976 
 

BAŞLANGIÇ 
Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, 
Birleşmiş Milletler Şartı'nda ilan edilen prensiplere göre insanlık 
ailesinin bütün üyelerinin doğuştan sahip oldukları insanlık onurunu 
ve eşit ve vazgeçilmez haklarını tanımanın, yeryüzündeki özgürlük, 
adalet ve barışın temeli olduğunu dikkate alarak, 
Bu hakların insanın doğuştan sahip olduğu insanlık onurundan 
türediğini kabul ederek, 
İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'ne uygun bir biçimde, korkudan ve 
yoksulluktan kurtulma özgürlüğünü kullanabilen özgür insan idealinin 
ekonomik ve sosyal ve kültürel hakları ile birlikte kişisel ve 
siyasal haklarını da kullanabildiği şartların yaratılması halinde 
gerçekleştirilebileceğini kabul ederek, 
Birleşmiş Milletler Şartı'na göre Devletlerin insan haklarına ve 
özgürlüklerine her yerde saygı gösterilmesini sağlama ve bu haklara 
ve özgürlüklere uygun davranma yükümlülüğünü dikkate alarak, 
İçinde yaşadıkları topluma ve diğer bireylere karşı ödevleri bulunan 
bireylerin, bu Sözleşmede tanınmış olan hakları ilerletme ve bu 
haklara uyulmasını sağlamak için çaba gösterme sorumluluğu 
bulunduğunun farkında olarak, 
Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır: 
1. BÖLÜM 
KENDİ KADERİNİ TAYİN HAKKI 
1. Madde 
Halkların kendi kaderini tayin hakkı 
1. Bütün halklar kendi kaderlerini tayin hakkına sahiptir. Bu hak 
vasıtasıyla halklar kendi siyasal statülerini serbestçe tayin 
edebilir ve, ekonomik, sosyal ve siyasal gelişmelerini serbestçe 
sürdürebilirler. 
2. Bütün halklar uluslararası hukuka ve karşılıklı menfaat ilkesine 
dayanan uluslararası ekonomik işbirliği yükümlülüklerine zarar 
vermemek koşuluyla, doğal kaynakları ve zenginlikleri üzerinde kendi 
yararına serbestçe tasarrufta bulunabilir. Bir halk sahip olduğu 
maddi kaynaklardan hiç bir koşulda yoksun bırakılamaz. 
3. Kendini Yönetemeyen ve Vesayet altındaki Ülkelerden sorumlu olan 
Devletler de dahil bu Sözleşmeye Taraf bütün Devletler, kendi 
kaderini tayin hakkının gerçekleştirilmesi için çaba gösterir ve 
Birleşmiş Milletler şartının hükümlerine uygun olarak bu hakka saygı 
gösterir. 

II. BÖLÜM 
GENEL HÜKÜMLER 
2. Madde 
Sözleşmenin iç hukukta uygulanması ve ayrımcılık yasağı 
1. Bu Sözleşmeye Taraf her Devlet, bu Sözleşmede tanınan hakları 
ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya diğer bir fikir, ulusal 
veya sosyal köken, mülkiyet, doğum veya diğer bir statü gibi 
herhangi bir nedenle ayrımcılık yapılmaksızın, kendi toprakları 
üzerinde bulunan ve egemenlik yetkisine tabi olan bütün bireyler 
için güvence altına almayı bu ve haklara saygı göstermeyi taahhüt 
eder. 
2. Sözleşmede tanınan hakları kendi mevzuatında veya uygulamasında 
henüz tanımamış olup da bu Sözleşmeye Taraf Devletler, kendi 
anayasal usullerine ve bu Sözleşmenin hükümlerine uygun olarak, 
Sözleşmede tanınan hakları uygulamaya geçirmek için gerekli olan 
tedbirleri veya diğer önlemleri almayı taahhüt ederler. 
3. Bu Sözleşmeye Taraf her Devlet şu taahhütlerde bulunur: 
a) Bu Sözleşmede tanınan hakları veya özgürlükleri ihlal 
edilenlere, ihlal fiili resmi sıfatlarıyla hareket eden kişilerden 
başka kimseler tarafından işlense dahi, etkili bir hukuki yola 
başvurma hakkı sağlamak; 
b) Bu tür bir hukuki yola başvurmak isteyen kişinin hakkının 
yetkili yargısal, idari ve yasama organları veya Devletin hukuk 
sisteminin öngördüğü başka bir yetkili makamı tarafından karara 
başlanmasını sağlamak ve yargısal hukuki yollara başvurma imkanını 
geliştirmek; 
c) Bu gibi hukuki yolların tanınması halinde, yetkili makamlar 
tarafından bu hukuki yolların işletilmesini sağlamak. 

3. Madde 
Cinsiyet eşitliği 
Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, bu Sözleşmede yer alan bütün kişisel 
ve siyasal hakların kullanılmasında eşit haklar sağlamayı taahhüt 
eder. 
4. Madde 
Olağanüstü durumda yükümlülük azaltma 
1. Sözleşmeci Taraf Devletler, ulusun yaşamını tehdit eden 
olağanüstü bir durumun meydana gelmesi ve bun resmen ilan etmeleri 
halinde, durumun zorunluluklarının kesinlikle gerektirdiği ölçüde, 
uluslararası hukuktan doğan diğer yükümlülüklerine aykırı düşmeyecek 
ve ırk, renk, cinsiyet, dil, din, toplumsal köken gibi sebeplerle 
ayrımcılık içermeyecek şekilde, bu Sözleşmedeki yükümlülüklerinde 
azaltma yapan tedbirler alabilir. 
2. Sözleşmenin 6, 7, 8 (1 ve 2 fıkralar), 11, 15, 16 ve 18. 
maddelerindeki yükümlülüklerde hiç bir azaltma yapılamaz. 
3. Sözleşmedeki yükümlülüklerini azaltma yetkisi kullanan Sözleşmeye 
Taraf bir Devlet, yükümlülük azaltılan Sözleşme maddeleri ile 
yükümlülük azaltmayı gerektiren sebepler hakkında Birleşmiş 
Milletler Genel Sekreteri aracılığıyla Sözleşmeye Taraf diğer 
Devletleri derhal bilgilendirir. Yükümlülük azaltmanın sona erme 
tarihi de aynı yolla başka bir bildirimle iletilir. 
5. Madde 
Hakları kötüye kullanma yasağı 
1. Bu Sözleşmenin hiç bir hükmü, bir Devlete, gruba veya kişiye, 
Sözleşmede tanınan hak ve özgürlüklerin tahribini amaçlayan bir 
faaliyete katılma veya tasarrufta bulunma hakkı tanıdığı, veya hak 
ve özgürlüklerin bu Sözleşmede belirtildiğinden daha geniş ölçüde 
sınırlandırılmasına imkan verdiği şekilde yorumlanamaz. 
2. Bu Sözleşmenin bir hakkı tanımadığı veya daha az ölçüde tanıdığı 
bahane edilerek, Sözleşmeye Taraf Devletlerden birinin iç hukukunda 
yasalarla, antlaşmalarla tanınmış bulunan veya geleneklerinde 
varolan temel insan haklarına sınırlama getirilemez veya bu haklara 
karşı yükümlülük azaltılamaz 

III. BÖLÜM 
MADDİ HAKLAR 
6. Madde 
Yaşama hakkı 
1. Her insan doğuştan yaşama hakkına sahiptir. Bu hak hukuk 
tarafından korunur. Hiç kimse yaşama hakkından keyfi olarak yoksun 
bırakılamaz. 
2. Ölüm cezası kaldırmamış olan ülkelerde, suçun işlendiği zaman 
yürürlükte bulunan hukuka uygun olarak ve bu Sözleşme ile Soykırım 
Suçunun önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nin hükümlerine 
aykırı olmayacak biçimde, sadece çok aşırı suçlar için ölüm cezası 
verilebilir. Bu ceza sadece yetkili mahkeme tarafından verilen nihai 
karardan sonra infaz edilebilir. 
3. Yaşamdan yoksun bırakmanın bir soykırım suçunu oluşturması 
halinde, bu maddedeki hiç bir hüküm, bu Sözleşmeye Taraf bir Devlete 
Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nin 
hükümlerine göre üstlendiği yükümlülüklerini azaltma yetkisi verdiği 
şeklinde anlaşılamaz. 
4. Ölüm cezasına mahkum olan bir kimse bağışlanması veya cezasının 
hafifletilmesini isteme hakkına sahiptir. Her olayda ölüm cezasının 
affı, bağışlama veya hafifletme verilebilir. 
5. Yaşı on sekizden küçük olan kimselere işledikleri suçlar 
nedeniyle ölüm cezası verilemez; hamile kadınların ölüm cezaları 
infaz edilemez. 
6. Bu maddedeki hiç bir hüküm, ölüm cezasının bu Sözleşmeye Taraf 
bir Devlet tarafından kaldırılmasını engellemek veya ertelemek için 
ileri sürülemez. 
7. Madde 
İşkence yasağı 
Hiç kimse işkenceye veya zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı 
muamele veya cezaya maruz bırakılamaz. Ayrıca hiç kimse, serbest 
iradesi olmadan tıbbi veya bilimsel bir deneye tabi tutulamaz. 
8. Madde 
Kölelik yasağı 
1. Hiç kimse köle olarak tutulamaz; her türlü kölelik ve köle 
ticareti yasaktır. 
2. Hiç kimse kul olarak tutulamaz. 
3. 
a) Hiç kimse zorla çalıştırılamaz veya zorunlu çalışmaya tabi 
tutulamaz; 
b) Bu fıkranın a) bendi, bir suça karşılık hapisle birlikte ağır 
işte çalıştırma cezasının verilebildiği ülkelerde, yetkili bir 
mahkeme tarafından böyle bir cezanın verilmesi sonucunda ağır işte 
çalıştırmayı engelleyici sayılamaz; 
c) Aşağıdaki haller, bu fıkra bakımından zorla çalıştırma veya 
zorunlu çalışma' sayılmaz: 
(i) Bir mahkemenin hukuka uygun bir kararının sonucu olarak 
hapsedilen bir kimseden veya böyle bir hapislikten şartla 
salıverilmiş bir kimseden şartla tahliye süre için normal olarak 
istenen ve b) bendi kapsamına girmeyen bir iş veya hizmet; 
(ii) Askeri nitelikteki bir hizmet ve inanç nedeniyle askerlik 
hizmetine katılmama hakkının tanındığı ülkelerde vicdani 
redcilerden hukuken yerine getirmeleri istenen bir kamu hizmeti; 

(iii) Toplumun yaşamını veya iyiliğini tehdit eden olağanüstü 
bir durum veya felaket halinde yapılması emredilen bir hizmet; 
(iv) Normal vatandaşlık yükümlülüklerinin bir parçasını 
oluşturan bir iş veya hizmet. 

9. Madde 
Özgürlük ve güvenlik hakkı 
1. Herkes kişi özgürlüğü ve kişi güvenliği hakkına sahiptir. Hiç 
kimse keyfi olarak gözaltına alınamaz veya tutulamaz. Hiç kimse 
hukukun öngördüğü sebepler ve usuller dışında özgürlüğünden yoksun 
bırakılamaz. 
2. Gözaltına alınan bir kimse, gözaltına alınma sebepleri hakkında 
gözaltına alındığı sırada ve kendisine isnat edilen suçlar konusunda 
derhal bilgilendirilir. 
3. Cezai bir fiilden ötürü gözaltına alınan veya tutulan bir kimse 
derhal bir yargıç veya hukuken yargılama yetkisine sahip diğer bir 
görevli önüne çıkarılır ve bu kimse makul bir sürede yargılanma veya 
salıverilme hakkına sahiptir. Yargılanan bir kimsenin tutuklanması 
genel bir kural olamaz; yargılamanın her aşamasında tutuklunun 
salıverilmesine karar verilebilir; salıverilme bu kimsenin duruşmaya 
gelmesini sağlamak ve mahkum edilmesi halinde hükmün infazını temin 
etmek için teminata başlanabilir. 
4. Gözaltına alınarak veya tutularak özgürlüğünden yoksun bırakılan 
bir kimse, tutulmasının hukukiliği hakkında hemen karar verebilecek 
ve eğer tutulması hukuki değilse salıverilmesine hükmedebilecek bir 
mahkemeye başvurma hakkına sahiptir. 
5. Hukuka aykırı olarak gözaltına alınmaktan veya tutulmaktan mağdur 
olan bir kimse icrası mümkün bir tazminat hakkına sahiptir. 

10. Madde 
Tutulanların Hakları 
1. Özgürlüğünden yoksun bırakılan herkes, insani muamele ve insanın 
doğuştan sahip olduğu insanlık onuruna saygı görme hakkına sahiptir. 

2. 
a) Tutuklu sanıklar, istisnai haller dışında mahkumlardan ayrı 
tutulur ve kendilerine mahkum edilmemiş kimselerin statüsüne uygun 
tarzda ayrı bir muamele uygulanır. 
b) Tutuklu küçük sanıklar yetişkinlerden ayrı tutulur ve en kısa 
sürede yargısal makamların önüne çıkarılırlar. 
3. Ceza infaz sistemi, mahpusları iyileştirme ve toplumsal 
rehabilitasyonlarını sağlama gibi temel amaçlara sahip olur. Küçük 
failler yetişkinlerden ayrılır ve yaşları ile hukuki statülerine 
uygun bir muamele görürler. 

11. Madde 
Borç nedeniyle hapis yasağı 
Hiç kimse sırf sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine 
getiremediği gerekçesiyle hapsedilemez. 

12. Madde 
Seyahat özgürlüğü 
1. Bir Devletin ülkesinde hukuka uygun olarak bulunan bir kimse, o 
ülke sınırları içinde seyahat etme özgürlüğüne ve yerleşeceği yeri 
seçme hakkına sahiptir. 
2. Herkes kendi ülkesi de dahil, bir ülkeden ayrılmakta serbesttir. 
3. Yukarıda belirtilen haklar, bu Sözleşmede tanınan diğer haklara 
uygun olarak ulusal güvenlik, kamu düzeni (ordre public), genel 
sağlık veya genel ahlak veya başkalarının hak ve özgürlüklerini 
korumak için gerekli sebepler ile hukuken öngörülmüş sınırlamalar 
dışında hiç bir sınırlamaya tabi tutulamaz. 
4. Hiç kimse, kendi ülkesine girme hakkından keyfi olarak yoksun 
bırakılamaz. 

13. Madde 
Yabancıların sınırdışı edilmelerine karşı usulü güvenceler 
Bir Devletin ülkesinde hukuka uygun olarak bulunan bir yabancı 
ancak, hukuka uygun olarak verilmiş bir sınırdışı etme kararı 
gereğince ve ulusal güvenliğin zorlayıcı şartları hariç, sınırdışı 
etme kararına karşı itiraz etmesine ve bu itirazının önünde temsil 
edilebileceği yetkili bir makam veya yetkili makamın görevlendirdiği 
bir kişi ve kişiler tarafından denetlenmesi imkanı verilmesi halinde 
sınırdışı edilebilir. 
14. Madde 
Adil yargılanma hakkı 
1. Herkes mahkemeler ve yargı yerleri önünde eşittir. Herkes, 
hakkındaki bir suç isnadının veya hak ve yükümlülükleri ilgili bir 
hukuki uyuşmazlığın karara bağlanmasında, hukuken kurulmuş yetkili, 
bağımsız ve tarafsız bir yargı yeri tarafından adil ve aleni olarak 
yargılanma hakkına sahiptir. Davayı izleyenler ve basın mensupları, 
demokratik bir toplumdaki genel ahlak, kamu düzeni (ordre public) 
veya ulusal güvenlik nedeniyle veya tarafların özel yaşamlarının 
menfaatinin gerektirmesi halinde veya mahkemenin görüşüne göre 
aleniliğin adaletin gerçekleşmesine zarar vereceği özel şartların 
kesinlikle gerektirdiği ölçüde, duruşmalardan tamamen veya kısmen 
çıkarılabilir; ancak bir ceza davasında veya hukuk davasında verilen 
hüküm, gençlerin menfaati veya aile uyuşmazlıkları veya çocuğun 
velayeti ile ilgili davalar aksini gerektirmedikçe aleni olarak 
tefhim edilir. 
2. Hakkında bir suç isnadı bulunan bir kimse, hukuka göre suçluluğu 
kanıtlanıncaya kadar masum sayılma hakkına sahiptir. 
3. Hakkında bir suç isnadı bulunan bir kimsenin bu isnadın karara 
bağlanmasında, tam bir eşitlik içinde asgari şu haklara sahiptir: 
a) Hakkındaki suç isnadının niteliği ve nedenleri konusunda 
ayrıntılı bir şekilde ve anlayabileceği bir dilde derhal 
bilgilendirilme; 
b) Savunmasını hazırlamak ve kendi seçtiği avukatla görüşmek için 
yeterli zamana ve kolaylıklara sahip olma 
c) Sebepsiz yere gecikmeden yargılanma, 
d) Duruşmalarda hazır bulundurulma ve kendisini bizzat veya kendi 
seçeceği bir avukat aracılığıyla savunma eğer avukatı bulunmuyorsa 
sahip olduğu haklar konusunda bilgilendirilme; adaletin yararı 
gerektirdiği her durumda kendisine bir avukat tayin edilme ve eğer 
avukata ödeme yapabilecek yeterli imkanı yoksa, ücretsiz olarak 
avukat tayin edilme; 
e) Aleyhindeki tanıkları sorguya çekme veya çektirme ve lehindeki 
tanıkların mahkemeye çıkmalarını ve aleyhindeki tanıklarla aynı 
koşullarda sorguya çekilmelerini sağlama, 
f) Mahkemede konuşulan dili anlamıyor veya konuşamıyorsa, bir 
çevirmenin yardımından ücretsiz olarak yararlanma 
g) Kendisini suçlandırıcı tanıklık yapmaya veya bir suçu itirafa 
zorlanmama. 
4. Küçüklerin yargılanmasında küçüklerin yaşlarını ve 
rehabilitasyonlarını ilerletmeyi göz önünde tutacak bir yargılama 
usulü izlenir. 
5. Bir suçtan ötürü mahkum olan bir kimse, mahkumiyetinin ve aldığı 
cezanın daha yüksek bir yargı yeri tarafından hukuka göre 
incelenmesini isteme hakkına sahiptir. 
6. Bir kimse bir suçtan ötürü nihai bir kararla mahkum olduğunda ve 
bu mahkumiyeti adli hata bulunduğu gerekçesiyle bozulduğunda veya 
kendisi bağışlandığında, eğer mahkumiyet kararının verildiği tarihte 
bilinmeyen olayların ortaya çıkarılamamış olmasının nedenleri kısmen 
veya tamamen kendisine yüklenebileceği kanıtlanmadıkça, bu tür bir 
mahkumiyetin sonucu olarak ceza çeken bir kimseye hukuka uygun 
olarak tazminat ödenir. 
7. Bir ülkenin hukukuna ve ceza yargılama usulüne uygun olarak daha 
önce kesin biçimde mahkum olan veya beraat eden bir kimse aynı 
suçtan ötürü ikinci kez yargılanamaz ve cezalandırılamaz. 

15. Madde 
Kanunsuz ceza olmaz ilkesi 
1. Hiç kimse, işlendiği zaman ulusal veya uluslararası hukuka göre 
suç oluşturmayan bir fil veya ihmalden ötürü suçlu bulunamaz. Hiç 
kimseye işlendiği zaman verilebilecek cezadan daha aşır bir ceza 
verilemez. Suçun işlenmesinden sonra, bir suça daha hafif bir ceza 
öngören bir yasa değişikliği yapıldığı takdirde, fail yapılan bu 
değişildikten yararlanır. 
2. Bu maddedeki hiç bir hüküm, işlendiği zaman uluslar topluluğu 
tarafından tanınan hukukun genel ilkelerine göre suç sayılan bir fil 
veya ihmalden ötürü bir kimsenin yargılanıp cezalandırılmasına engel 
oluşturamaz. 

16. Madde 
Kişi olarak tanınma hakkı 
Herkes her yerde, hukuk önünde kişi olarak tanınma hakkına sahiptir. 
 

17. Madde 
Mahremiyet hakkı 
1. Hiç kimsenin özel ve aile yaşamına, konutuna veya haberleşmesine 
keyfi veya hukuka aykırı olarak müdahale edilemez; onuru veya 
itibarı hukuka aykırı saldırılara maruz bırakılamaz. 
2. Herkes bu tür saldırılara veya müdahalelere karşı hukuk 
tarafından korunma hakkına sahiptir. 

18. Madde 
Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü 
1. Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, 
kendi tercihiyle bir dini kabul etme veya bir inanca sahip olma 
özgürlüğü ile, tek başına veya başkalarıyla birlikte toplu bir 
biçimde, aleni veya özel olarak, dinini veya inancını ibadet, 
uygulama, öğretim şeklinde açığa vurma özgürlüğünü de içerir. 
2. Hiç kimse, kendi tercihi olan bir dini kabul etme veya inanca 
sahip olma özgürlüğünü zayıflatacak bir zorlamaya tabi tutulamaz. 
3. Bir kimsenin dinini veya inancını açığa vurma özgürlüğü ancak 
kamu güvenliği, kamu düzeni, sağlık veya ahlak veya başkalarının hak 
ve özgürlüklerini korumak amacıyla, hukuken öngörülen ve demokratik 
bir toplumda gerekli olan sınırlamalara tabi tutulabilir. 
4. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, anne-babalar ile, mümkünse 
vasilerin kendi inançlarına uygun biçimde çocuklarına din ve ahlak 
eğitimi verilmesini isteme özgürlüğüne saygı göstermeyi taahhüt 
ederler. 

19. Madde 
İfade özgürlüğü 
1. Herkesin, bir müdahale ile karşılaşmaksızın fikirlere sahip olma 
hakkı vardır. 
2. Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir; bu hak bir kimsenin ülke 
hudutlarıyla sınırlanmaksızın sözlü, yazılı veya basılı veya 
sanatsal urun şeklinde veya kendi tercih ettiği başka bir iletişim 
vasıtasıyla her türlü bilgi ve düşünceyi arama, edinme ve ulaştırma 
özgürlüğünü de içerir. 
3. Bu maddenin ikinci fıkrasındaki haklar özel bir ödev ve 
sorumlulukla kullanılır. Bu nedenle bu hak, sadece hukuken öngörülen 
ve aşağıdaki sebeplerle gerekli olan sınırlamalara tabi tutulabilir: 

a) Başkalarının haklarına ve itibarına saygı; 
b) Ulusal güvenliği veya kamu düzenini (ordre public), veya sağlık 
ve ahlakı koruma. 

20. Madde 
Savaş propagandası ve düşmanlığı savunma yasağı 
1. Her türlü savaş propagandası hukuk tarafından yasaklanır. 
2. Ayrımcılığa, kin ve nefrete veya şiddete tahrik eden herhangi bir 
ulusal, ırksal veya dinsel düşmanlığın savunulması hukuk tarafından 
yasaklanır. 

21. Madde 
Toplanma özgürlüğü 
Barışçıl bir biçimde toplanma hakkı hukuk tarafından tanınır. Bu 
hakkın kullanılmasına ulusal güvenliği veya kamu güvenliğini, kamu 
düzenini (ordre public), sağlık veya ahlakı veya başkalarının hak ve 
özgürlüklerini koruma amacı taşıyan, demokratik bir toplumda gerekli 
bulunan ve hukuka uygun olarak getirilen sınırlamaların dışında 
başka hiç bir sınırlama konamaz. 

22. Madde 
Örgütlenme özgürlüğü 
1. Herkes başkalarıyla bir araya gelerek örgütlenme özgürlüğü 
hakkına sahiptir; bu hak, kendi menfaatlerini korumak için sendika 
kurma ve sendikaya katılma hakkını da içerir. 
2. Bu hakkın kullanılmasına ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin, 
kamu düzeninin (ordre public), genel sağlık veya ahlakın, 
başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla, hukuken 
öngörülmüş ve demokratik bir toplumda gerekli olan sınırlamaların 
dışında başka hiç bir sınırlama konamaz. Bu madde, silahlı kuvvetler 
ve polis teşkilatı mensuplarının bu hakkı kullanmaları üzerine 
hukuki kısıtlamalar konulmasını engellemez. 
3. Bu madde, Uluslararası Çalışma Teşkilatının "Örgütlenme Özgürlüğü 
ve Teşkilatlanma Hakkının Korunması" ile ilgili 1948 tarihli 
Sözleşmesine Taraf Devletlere, bu Sözleşmede sağlanan güvencelere 
aykırı yasama tasarrufları yapmasına veya yasaları bu güvencelere 
aykırı tarzda uygulamasına yetki vermez. 

23. Madde 
Ailenin korunması 
1. Aile toplumun doğal ve esaslı bir birimidir, ve aile toplum ve 
Devlet tarafından korunma hakkına sahiptir. 
2. Evlilik çağındaki her erkek ve kadının evlenme ve aile kurma 
hakkı hukuk tarafından tanınır. 
3. Evlenecek eşlerin tam ve serbest iradeleri ile kurulmayan bir 
evlilik geçerli sayılmaz. 
4. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, eşlerin evlilik konusunda, 
evliliğin devam ettiği sürece ve boşanmada eşit hak ve 
yükümlülüklere sahip olmaları için gerekli önlemleri alır. Boşanma 
halinde çocukların korunması için gerekli hükümler konur. 

24. Madde 
Çocukların hakları 
1. Her çocuğun ırk, renk, cinsiyet, dil, din, ulusal veya toplumsal 
köken, mülkiyet, doğum gibi bir ayrımcılığa tabi tutulmaksızın 
ailesi, içinde yasadışı toplum ve Devlet tarafından, bir küçük 
olarak statüsünün gerektirdiği koruma tedbirlerine hakkı vardır. 
2. Her çocuk doğumundan hemen sonra nüfusa kaydedilir ve kendisine 
bir isim verilir. 
3. Her çocuk bir vatandaşlık kazanma hakkına sahiptir. 

25. Madde 
Siyasi haklar 
Her vatandaş, bu Sözleşmenin ikinci maddesindeki ayrımlara ve makul 
olmayan sınırlamalara tabi tutulmaksızın şu haklara ve imkanlara 
sahiptir: 
a) Doğrudan veya seçilmiş temsilciler aracılığıyla kamu 
hizmetlerine katılma 
b) Seçmenlerin iradelerini serbestçe ifade etmeleri güvence altına 
alan, gizli olarak oy verildiği, genel ve eşit oya dayanan ve 
belirli aralıklarla yapılan dürüst seçimlerde oy kullanma ve 
seçilme; 
c) Genel eşitlik ilkesine uygun olarak ülkesinde kamu hizmetlerine 
girme. 

26. Madde 
Hukuk önünde eşitlik 
Herkes, hukuk önünde eşittir ve hiç bir ayrımcılığa tabi 
tutulmaksızın hukuk tarafından eşit olarak korunma hakkına sahiptir. 
Hukuk bu alanda her türlü ayrımcılığı yasaklar ve herkese ırk, renk, 
cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir fikir, ulusal veya 
toplumsal köken, milliyet, doğum veya başka bir statü ile yapılan 
ayrımcılığa karşı etkili ve eşit koruma sağlar. 

27. Madde 
Azınlıkların korunması 
Etnik, dinsel veya dilsel azınlıkların bulunduğu bir Devlette, böyle 
bir azınlığa mensup bulunan kişiler grubun diğer üyeleri ile 
birlikte toplu olarak kendi kültürel haklarını kullanma, kendi 
dinlerinin gereği ibadeti etme ve uygulama veya kendi dillerini 
kullanma hakları engellenmez. 

29. Madde 
Adaylık ve Seçim 
1. Komite üyeleri, bu Sözleşmeye Taraf Devletler tarafından yirmi 
sekizinci maddedeki niteliklere sahip kişilerin aday olarak 
gösterildiği bir listede yer alan adaylar arasından gizli oyla 
seçilir. 
2. Bu Sözleşmeye Taraf her bir Devlet iki kişiden fazla aday 
gösteremez. Bu kişiler, aday gösteren Devletin vatandaşlığını taşır. 

3. Bir kişi yeniden aday gösterilebilir. 
 

30. Madde 
Seçim zamanı 
1. İlk seçimler, bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden en geç altı ay 
sonra tamamlanır. 
2. Sözleşmenin Otuz dördüncü maddesine göre meydana gelen boşluğu 
doldurmak için yapılan seçimler hariç, Komite üyeliğine yapılacak 
bir seçimden en az dört ay önce, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri 
bu Sözleşmeye Taraf Devletlere üç ay içinde Komite üyeliğine kendi 
adaylarını göstermeleri için yazılı bir davetiye gönderir. 
3. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu şekilde aday gösterilen 
kişilerin isimlerinin alfabetik olarak yer aldığı ve kendilerini 
aday gösteren Devletleri de belirten bir listeyi düzenler ve her bir 
seçimin yapılacağı tarihten en az bir ay önce bu Sözleşmeye Taraf 
Devletlere gönderir. 
4. Komiteye üye seçimleri, bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin, 
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği tarafından Birleşmiş 
Milletler Genel Merkezine çağırıldığı bir toplantıda yapılır. Bu 
Sözleşmeye Taraf Devletlerin en az üçte ikisinin katılımı ile 
yapılan bu toplantıda, en fazla oyu alan ve toplantıya katılıp oy 
kullanan Taraf Devletlerin mutlak çoğunluğunun oy verdiği kişi, 
Komite üyesi seçilir. 

31. Madde 
Komitenin kompozisyonundaki denge 
1. Bir Devletin birden fazla vatandaşı Komitede üye olarak 
bulunamaz. 
2. Komiteye üye seçiminde, üyeliğin coğrafi esasa göre eşit olarak 
dağılmasına ve değişik uygarlık türlerinin ve farklı hukuk 
sistemlerinin temsil edilmesine dikkat edilir. 

32. Madde 
Görev süresi 
1. Komite üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilir. Yeniden aday 
gösterilmeleri halinde tekrar seçilmeleri mümkündür. Ancak, birinci 
seçimde seçilen üyelerden dokuz tanesinin üyeliği iki yıl sonra sona 
erer; bu üyelerin isimleri birinci seçimden hemen sonra, Otuzuncu 
maddenin dördüncü fıkrasına göre yapılan toplantının Başkanı 
tarafından kura ile seçilir. 
2. Görev süresinin sona ermesi nedeniyle yapılacak seçimler, bu 
Sözleşmenin bu kısmının yukarıdaki maddelerine göre yapılır. 
33. Madde 
Üyeliğin boşalması 
1. Bir Komite üyesi, Komitenin diğer bütün üyelerinin oybirliği ile 
vereceği karara göre geçici nitelikte bir sebep dışında her hangi 
bir nedenle görevini yapamayacak duruma girerse, Komite Başkanı 
durumu Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirir ve Genel 
Sekreter bu üyenin yerinin boşalmış olduğunu açıklar. 
2. Bir Komite üyesinin ölümü veya istifa etmesi halinde, Komite 
Başkanı Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine durumu derhal 
bildirir, ve Genel Sekreter ölüm tarihinden veya istifanın yürürlüğe 
girdiği tarihten itibaren üyeliğin boşalmış olduğunu açıklar. 

34 Madde 
Boşalan üyeliklerin doldurulması 
1. Sözleşmenin Otuz üçüncü maddesine göre bir üyeliğin başlamış 
olduğu açıklanmış ise ve yeri doldurulacak olan üyenin görev 
süresinin sona ermesine üyeliğin başlamış olduğunun açıklanmasından 
itibaren altı aydan fazla süre varsa, Birleşmiş Milletler Genel 
Sekreteri, Sözleşmeye Taraf bütün Devletlere sürenin doldurulması 
seçilecek kişi için iki ay içinde yirmi dokuzuncu maddeye göre 
adaylarını bildirmelerini ister. 
2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu şekilde aday gösterilen 
kişilerin isimlerinden oluşan bir listeyi hazırlar ve bu Sözleşmeye 
Taraf Devletlere iletir. Boşalan yerin doldurulacağı seçim, 
Sözleşmenin bu kısmında yer alan ilgili hükümlere uygun olarak 
yapılır. 
3. Sözleşmenin otuz üçüncü maddesine göre boşaldığı bildirilen yeri 
doldurmak için seçilen Komite üyesi, o maddenin hükümlerine göre 
Komitedeki yerini boşaltan üyenin kalan süresini tamamlamak için 
seçilir. 

35. Madde 
Komite üyelerine ödeme yapılması 
Komite üyeleri, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun onayıyla, 
Birleşmiş Milletlerin sahip olduğu kaynaklardan, Komitenin 
sorumluluklarının önemi dikkate alınarak, süresi ve şartları 
konusunda Genel Kurulunun karar vereceği bir tazminat almaya hak 
kazanırlar. 

36. Madde 
Sekreterlik hizmetleri 
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği, Komitenin bu Sözleşmeye göre 
görevlerini etkili bir biçimde yerine getirebilmesi için gerekli 
Yardımcı kişileri ve imkanları sağlar. 

37. Madde 
Komitenin toplantıları 
1. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Komitenin ilk toplantısını 
Birleşmiş Milletler Merkezinde yapması için çağrıda bulunur. 
2. Komite ilk toplantısını yaptıktan sonra, içtüzük hükümlerinde 
gösterilen zamanlarda toplanır. 
3. Komite normal olarak Birleşmiş Milletler Merkezinde veya 
Birleşmiş Milletlerin Cenevre'deki biriminde toplanır. 

38. Madde 
Komite üyelerinin yemin beyanı 
Komitenin her bir üyesi görevine başlamadan önce, görevini tarafsız 
olarak ve vicdani kanaatine göre yapacağı konusunda Komite önünde 
beyanda bulunur. 

39. Madde 
Görevliler ve İçtüzük 
1. Komite kendine Yardımcı görevlileri iki yıllık bir süre için 
seçer. Görevliler yeniden seçilebilir. 
2. Komite içtüzüğünü kendi yapar; ancak bu içtüzük diğer hükümlerin 
yanında: 
a) Toplantı yeter sayısının on iki olduğu; 
b) Komitenin, toplantıya katılan üyelerin çoğunluğunun oylarıyla 
karar verebileceğine dair hükümleri de içerir. 

40. Madde 
Devlet raporları 
1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, Sözleşmede tanınan hakları 
uygulamaya geçirmek ve bu hakların kullanılmasında ilerleme 
sağlanmak için aldıkları tedbirler hakkında raporlar vermeyi taahhüt 
ederler. Bu raporlar: 
a) Sözleşmenin ilgili Taraf Devletler bakımından yürürlüğe 
girmesinden itibaren bir yıl içinde; 
b) daha sonra da Komitenin istediği zamanlarda verilir. 
2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri kendisine sunulan bütün 
raporlan incelemesi için Komiteye havale eder. Sözleşmenin 
uygulanmasını etkileyen faktörler ve güçlükler varsa, raporlarda bu 
faktörler ve güçlükler de belirtilir. 
3. Bu raporların bazı bölümlerinin uzman kuruluşların yetki alanına 
girmesi halinde, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri raporların 
ilgili bölümlerini Komiteye danıştıktan sonra bu uzman kuruluşlara 
gönderebilir. 
4. Komite, bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin sundukları raporları 
inceler. Komite kendi hazırladığı raporları ve eğer gerekli görürse 
yaptığı genel yorumları Taraf Devletlere iletir. Komite, bu 
Sözleşmeye Taraf Devletlerden aldığı raporlarla birlikte hazırladığı 
genel yorumları Ekonomik ve Sosyal Konseye de iletebilir. 
5. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, bu maddenin dördüncü fıkrasına 
göre yapılabilecek herhangi bir yorum üzerinde kendi gözlemlerini 
Komiteye sunabilirler. 

41. Madde 
Komiteye yapılan Devlet başvuruları 
1. Bu Sözleşmeye Taraf bir Devlet bu maddeye göre her zaman, Taraf 
Devletlerden birinin bir diğer Taraf Devlet aleyhine bu Sözleşme ile 
üstlendiği yükümlülüklerini yerine getirmediği biçimindeki iddiaları 
kapsayan şikayetleri Komitenin ele alma ve inceleme yetkisini 
tanıdığını beyan edebilir. Bu maddeye göre yapılan şikayetler ancak, 
Komitenin yetkisini tanımış olan bir Taraf Devlet tarafından 
yapılması halinde ele alınıp incelenebilir. Komite, kendisinin bu 
yetkisini tanımamış olan bir Taraf Devleti ilgilendiren bir şikayeti 
ele almaz. Alınan şikayetler hakkında aşağıdaki usule uygun olarak 
işlem yapılır: 
a) Bu Sözleşmeye Taraf Devletlerden biri, bir diğer Taraf Devletin 
bu Sözleşme hükümlerini uygulamadığını düşünmesi halinde, yazılı 
bir bildirimle, durum hakkında Taraf Devletin dikkatini çeker. 
şikayeti alan Devlet, şikayetin eline geçmesinden itibaren üç ay 
içinde, kendisine şikayeti gönderen Devlete durumu izah eden bir 
açıklama veya başka bir yazılı cevap gönderir. Bu cevap mümkün 
olduğu kadar konuyla ilgili alınan, alınmakta olan veya 
kullanılabilir nitelikte olan iç hukuk usullerine ve hukuk 
yollarına ilişkin tedbirleri içerir; 
b) Eğer durum, şikayeti alan Devletin ilk şikayeti aldığı tarihten 
itibaren altı ay içinde her iki Taraf Devleti tatmin edici şekilde 
düzeltilmezse, her iki Devlet konuyu diğer Devlete ve Komiteye 
yaptıkları bir ihbar ile Komitenin önüne götürme hakkına sahiptir; 

c) Komite önüne getirilen bir konuyu ancak, uluslararası hukukun 
genel olarak tanınmış prensiplerine göre kullanılabilecek her 
türlü iç hukuk yolunun izlenmiş ve tüketilmiş olduğunu tespit 
ettikten sonra ele alabilir. İç hukuk yollarının tüketilmesi makul 
olmayan bir süreyi alacak ise, bu kural uygulanmaz; 
d) Komite bu maddeye göre şikayetleri incelerken kapalı 
toplantılar yapar; 
e) Komite, yukarıdaki c) bendi hükümlerinin yerine getirilmiş 
olması halinde, bu Sözleşmede tanınan insan haklarına ve temel 
özgürlüklere saygı esasına göre dostane çözüm sağlanması amacıyla 
Taraf Devletlere gerekli hizmeti sunar; 
f) Komite bir konunun kendisine gönderilmesi halinde, yukarıda b) 
bendinde belirtilen Taraf Devletleri gerekli bilgileri vermeye 
davet edebilir; 
g) Yukarıda b) bendinde belirtilen ilgili Taraf Devletler, 
Komitenin konuyu incelemesi sırasında Komite önünde temsil edilme 
ve yazılı ve/veya sözlü olarak sunuşlar yapma hakkına sahiptirler; 

h) Komite, yukarıdaki b) bendine göre bir ihbarı aldığı tarihten 
itibaren on iki ay içinde bir rapor hazırlar: 
(i) Komitenin raporu, yukarıdaki e) bendine göre bir çözüme 
ulaşılması halinde olayların kısa bir özetini ve ulaşılan sonucu 
belirtir; 
(ii) Yukarıdaki e) bendindeki süre içinde bir çözüme 
ulaşılamaması halinde, Komitenin raporu olayların bir özetini 
kapsar; Taraf Devletlerin yaptığı yazılı sunuşlar ve sözlü 
sunuşların tutanakları bu rapora eklenir; 

Her halükarda Komite raporu ilgili Taraf Devletlere gönderilir. 
2. Bu maddenin hükümleri, bu Sözleşmeye Taraf olan on Devletin bu 
maddenin birinci fıkrasına göre beyanda bulunmalarından sonra 
yürürlüğe girer. Taraf Devletler bu beyanları Birleşmiş Milletler 
Genel Sekreterliğine tevdi ederler. Genel Sekreter bu beyanların 
birer kopyasını diğer Taraf Devletlere iletir. Yapılan bir beyan 
Genel Sekreterliğe yapılacak bir bildirimle her zaman geri 
alınabilir. Böyle bir geri alma, bu maddeye göre daha önce 
gönderilmiş bir şikayet konusunun incelenmesini engellemez; geri 
alma bildirimi Genel Sekreter tarafından alındıktan sonra ilgili 
Taraf Devlet yeni bir beyanda bulunmadıkça, Taraf Devletlerden 
yapılacak başka bir şikayet işleme alınmaz. 

42. Madde 
Devlet başvurularının Ad hoc Uzlaştırma Komisyonuna gelmesi 
1. 
a) Eğer kırk birinci maddeye göre Komiteye gönderilen bir konu 
ilgili Taraf Devletleri tatmin edecek bir biçimde çözülemezse, 
Komite, ilgili Taraf Devletlerin önceden rızasını alarak, bundan 
sonra Komisyon diye geçecek olan bir ad hoc Uzlaştırma Komisyonu 
tayin eder. Komisyon, bu Sözleşmeye saygı esasına dayanarak, 
sorunun dostane çözümü amacıyla Taraf Devletlere arabuluculuk 
hizmetinde bulunur. 
b) Söz konusu Komisyon, Taraf Devletlerin kabul edebileceği beş 
kişiden oluşur. Eğer ilgili Taraf Devletler Komisyonun kuruluşu 
üzerinde üç ay içinde anlaşamazlarsa, üzerinde anlaşmaya 
varılamayan Komisyon üyelikleri Komitenin yapacağı gizil oylamayla 
ve üçte iki çoğunluk oyuyla, kendi üyeleri arasından seçilir. 
2. Komisyon üyeleri şahsi sıfatlarıyla görev yaparlar. İlgili 
Devletlerin vatandaşları, bu Sözleşmeye taraf olmayan Devletlerin 
vatandaşları ve kırk birinci maddeye göre beyanda bulunmamış bir 
Taraf Devletin vatandaşı Komisyona üye seçilemez. 
3. Komisyon başkanını kendisi seçer ve kendi içtüzüğünü kendisi 
yapar. 
4. Komisyon toplantılarını normal olarak Birleşmiş Milletler 
Merkezinde ve Birleşmiş Milletlerin Cenevre'deki biriminde yapar. 
Ancak bu toplantılar, Genel Sekreterliğe ve ilgili Taraf Devletlere 
danışıldıktan sonra, Komisyonun uygun göreceği başka bir yerde 
yapılabilir. 
5. yukarıda Otuz altıncı maddeye göre görevlendirilen sekreterya, bu 
maddeye göre atanan Komisyonlara da hizmet verir. 
6. Komite tarafından elde edilen ve toplanan bilgiler bu Komisyona 
verilir; Komisyon ilgili Taraf Devletleri başka bilgileri vermeleri 
için davet edebilir. 
7. Komisyon, kendisine konunun ulaşmasından itibaren en fazla on iki 
ay içinde konuyu bütünüyle inceledikten sonra, ilgili Taraf 
Devletlere iletilmek üzere Komite Başkanına bir rapor sunar: 
a) Eğer Komisyon konuyu incelemesini on iki ay içinde bitirememiş 
ise, Komisyonun bu raporunda sadece konunun incelenmesinin hangi 
durumu konusunda kısa bir bilgi yer alır. 
b) Eğer konu hakkında bu Sözleşmede tanınan insan haklarına saygı 
esasına dayanan bir dostane çözüme ulaşılırsa, Komisyon raporu, 
olayların kısa bir özetini ve varılan sonucu kapsar; 
c) Yukarıda b) fıkrasında öngörülen bir sonuca ulaşılamazsa, 
Komisyon raporu, ilgili Taraf Devletler arasındaki konu ile 
alakalı bütün maddi sorunlar üzerindeki tespitlerini ve 
varılabilecek bir dostane çözüm için varolan imkanlar hakkında 
görüşlerini içerir. Bu rapor ayrıca, ilgili Taraf Devletler 
tarafından yapılan yazılı sunuşlar ve sözlü sunuşların 
tutanaklarını da kapsar. 
d) Eğer Komisyon c) bendine göre hazırladığı bir raporu sunarsa, 
ilgili Taraf Devletler raporu aldıktan itibaren üç ay içinde 
Komite Başkanına, Komisyonun hazırladığı raporun içeriğini kabul 
edip etmediklerini bildirirler. 
8. Bu madde hükümleri, Komitenin Kırk birinci maddedeki 
sorumluluklarını yerine getirmesine engel oluşturmaz. 
9. Komisyon üyelerinin bütün giderleri, Birleşmiş Milletler Genel 
Sekreterliği tarafından yapılan hesaplara uygun olarak, ilgili Taraf 
Devletlerce paylaşılır. 
10. Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği, Komisyon üyelerinin 
yaptıkları harcamaları dokuzuncu fıkraya göre ilgili Taraf 
Devletlerden geri almadan önce, eğer gerekli ise ödemeye yetkilidir. 
 

43. Madde 
Ayrıcalıklar ve Muafiyetler 
Komitenin ve Kırk ikinci maddeye göre atanan ad hoc uzlaştırma 
Komisyonunun üyeleri, Ayrıcalıklar ve Muafiyetler hakkında Birleşmiş 
Milletler Sözleşmesinin ilgili bölümlerinde yer alan ve Birleşmiş 
Milletler için görev yapan uzmanların sahip oldukları kolaylıklara, 
ayrıcalıklara ve muafiyetlere sahiptir. 

44. Madde 
Diğer Uluslararası Usullerle İlişki 
Bu Sözleşmenin uygulamaya ilişkin hükümleri, Birleşmiş Milletlerin 
ve uzman kuruluşlarının kurucu belgeleri ve sözleşmeleri tarafından 
insan hakları alanında öngörülen usullere aykırı düşmeyecek bir 
biçimde uygulanır; bu hükümler, bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin 
kendi aralarında yapmış oldukları ve yürürlükte bulunan uluslararası 
özel veya genel antlaşmalara uygun olarak bir sorunu çözmek için 
konan diğer usullere başvurmasını engellemez. 
45. Madde 
Yıllık Rapor 
Komite, Ekonomik ve Sosyal Konsey aracılığıyla, Birleşmiş Milletler 
Genel Kuruluna kendi faaliyetleri hakkında yıllık bir rapor sunar. 

V. BÖLÜM 
YORUMLAMA PRENSİPLERİ 
46. Madde 
Birleşmiş Milletler ve uzman kuruluşlar ile ilişki 
Bu Sözleşmedeki her hangi bir hüküm, Birleşmiş Milletler şartındaki 
hükümler ile, bu Sözleşmeyle ilgili olan konularda Birleşmiş 
Milletlerin uzman kuruluşlarının ve bu kuruluşların çeşitli 
organlarının görev ve yetkilerini gösteren belgelerlerdeki hükümler 
ile uzman kuruluşların kurucu belgelerindeki hükümleri zayıflatacak 
bir biçimde yorumlanamaz. 

47. Madde 
Doğal zenginlikleri ve kaynaklan kullanma önceliği 
Bu Sözleşmedeki her hangi bir hüküm, halkların kendi doğal 
zenginliklerini ve kaynaklarını tam olarak ve serbestçe kullanma ve 
yararlanma haklarını zayıflatacak bir biçimde yorumlanamaz. 

VI BÖLÜM 
SON HÜKÜMLER 
48. Madde 
İmza, Onay ve katılma 
1. Bu Sözleşme, Birleşmiş Milletlere üye olan veya Birleşmiş 
Milletlerin uzman kuruluşlarının üyesi olan Devletlerin, 
Uluslararası Adalet Divanının Statüsüne Taraf olan Devletlerin ve 
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından bu Sözleşmeye Taraf 
olması için davet edilen Devletlerin imzasına açıktır. 
2. Bu Sözleşme onaya tabidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler 
Genel Sekreterliğine tevdi edilir. 
3. Bu Sözleşme, bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen 
Devletlerin katılmasına açıktır. 
4. Katılma, katılma belgelerinin Birleşmiş Milletler Genel 
Sekreterliğine tevdi edilmesinden sonra yürürlüğe girer. 
5. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu Sözleşmeyi imzalayan veya 
uygun bulan Devletlerin hepsini, diğer bütün onaylama ve katılma 
belgelerinin tevdi edilmesi konusunda haberdar eder. 

49. Madde 
Yürürlüğe girme 
1. Bu Sözleşme, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine otuz beş 
tane onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden itibaren üç ay 
sonra yürürlüğe girer. 
2. Otuz beş onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden sonra bu 
Sözleşmeyi onaylayan Devletler bakımından bu Sözleşme, kendi onay 
veya katılma belgesini tevdi etmesinden itibaren üç ay sonra 
yürürlüğe girer. 
50. Madde 
Federal Devletlerde Geçerlilik 
Bu Sözleşme hükümleri hiç bir sınırlama veya istisnaya tabi 
olmaksızın federal Devletlerin her tarafında uygulanır. 
51. Madde 
Sözleşmede Değişlik Yapılması 
1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletlerden her biri, bu Sözleşmenin 
değiştirilmesi hakkında değişiklik hazırlayabilir ve bunu Birleşmiş 
Milletler Genel Sekreterliğine iletebilir. Birleşmiş Milletler Genel 
Sekreteri değişiklik önerilerini Sözleşmeye Taraf Devletlere iletir. 
Genel Sekreter Taraf Devletlerden, Taraf Devletlerin katılmasıyla bu 
önerilerin incelenmesi ve oylanması amacıyla bir konferans 
düzenlenmesini destekleyip desteklemediklerini bildirmelerini 
isteyebilir. Taraf Devletlerin üçte birinin böyle bir Konferansın 
düzenlenmesini desteklemeleri halinde, Genel Sekreter Birleşmiş 
Milletler gözetiminde bir konferans düzenler. Konferansa katılan ve 
oylamada bulunan Taraf Devletlerin oyçokluğuyla kabul edilen bir 
değişiklik, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun onayına sunulur. 
2. Sözleşmede yapılan değişiklikler, Birleşmiş Milletler Genel 
Kurulu tarafından onaylandıktan ve bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin 
üçte ikisi tarafından kendi anayasal usullerine uygun olarak kabul 
edildikten sonra yürürlüğe girer. 
3. Sözleşmede yapılan değişikler yürürlüğe girdiğinde, 
değişiklikleri kabul eden Devletleri bağlar; diğer Taraf Devletler 
ise Sözleşmenin değişildikten önceki hükümleriyle ve daha önce kabul 
ettikleri değişiklik hükümleriyle bağlı olmaya devam ederler. 

52. Madde 
Genel Sekreter tarafından yapılan bildirimler 
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri 48. maddenin beşinci fıkrasına 
göre yapılan bildirimleri dikkate almaksızın, aynı maddenin birinci 
fıkrasında gösterilen bütün Devletleri şu konular hakkında da 
bilgilendirir: 
a) Kırk sekizinci maddeye göre verilen imza onay ve katılmalar; 
b) Bu Sözleşmenin Kırk dokuzuncu maddesine göre Sözleşmenin 
yürürlüğe girme tarihi ile Elli birinci maddeye göre yapılan 
değişikliklerin yürürlüğe girme tarihi. 

53. Madde 
Orijinal metin 
1. Bu Sözleşmenin eşit ölçüde orijinal olan Çince, İngilizce, 
Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri, Birleşmiş Milletler 
arşivinde saklanır. 
2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu Sözleşmenin onaylı 
örneğini kırk sekizinci maddede gösterilen Devletlere iletir.